https://www.ekathimerini.com/opinion/1242954/maybe-nobody-lost-turkey-nato-should-stop-pretending-nothing-is-wrong/?utm_source=projectagora&utm_medium=contentdiscovery 

Sinan Ciddi
​
Të kuptosh marrëdhënien e Turqisë me aleatët e saj perëndimorë është sfiduese dhe herë pas here vështirë të gjesh kuptim. Studiuesit debatojnë nëse Perëndimi e "humbi" Turqinë, apo nëse Ankaraja vendosi të largohet nga identifikimi si anëtar i fortë i NATO-s, apo si një aleat kyç strategjik i SHBA-së. Disa thonë se nuk është asnjëra. Është thjesht një dimension i natyrshëm i një Turqie më të pavarur dhe ekonomikisht më të sigurt, që kërkon autonomi strategjike dhe nuk ndihet e detyruar të ndjekë linjën perëndimore në çdo rast. Cilido qoftë shpjegimi që shihet si i saktë, është më pak i rëndësishëm sesa lista e gjatë e ankesave që e izolojnë Turqinë brenda NATO-s dhe i marrëdhënies së saj me Uashingtonin. Këto përfshijnë nga zvarritjet e Turqisë për zgjerimin e NATO-s, duke shtuar Finlandën dhe Suedinë në aleancë, deri tek mbështetja aktive e Rusisë në luftën në Ukrainë. Disa argumentojnë se pavarësisht problemeve të vazhdueshme, nuk ka nevojë për alarm, pasi shumë nga mosmarrëveshjet nuk janë të reja, janë të menaxhuara dhe si rezultat, Turqia dhe Perëndimi mund të vazhdojnë të bashkëpunojnë në fusha ku bien dakord dhe të bien dakord të mos bien dakord ku nuk bien dakord. Kjo është e paqëndrueshme.
Nën udhëheqjen e Rexhep Taip Erdoganit, veçanërisht që nga viti 2016, Ankaraja jo vetëm që po distancohet nga Perëndimi, por po punon me vetëdije për të minuar interesat e tij kryesore të sigurisë. Mbi të gjitha, manovrat e tilla strategjike nuk mund të lexohen sikur Ankaraja po shpreh dhe ndjek interesin e vet kombëtar. Vendi po ndjek interesa, por ato janë të bindjeve politike dhe ideologjike të Erdoganit dhe kanë pak të bëjnë me interesin kombëtar. Samiti i NATO-s në Uashington në korrik, u jep anëtarëve të aleancës një mundësi për të njohur këtë realitet dhe t’i bëjnë të ditur aleatit të tij të gjatë se ndryshime themelore në qasjen e Ankarasë ndaj të qenit anëtar i aleancës janë dëshpërimisht të nevojshme. Kjo nuk duhet të konsiderohet si një ushtrim akademik, por si një mjet për të shmangur krizat e ardhshme, që mund të kenë pasoja shkatërruese.
Dy skenarë të mundshëm mund të rrezikojnë lidhjet turko-NATO. Merrni për shembull një situatë krize, ku Shtetet e Bashkuara dhe Irani përfshihen në një konflikt të armatosur si rezultat i një lufte të zgjeruar kundër Hamasit. Sa analistë të politikave do të ndiheshin të sigurt duke deklaruar se Turqia do të qëndronte pranë aleatit të saj të NATO-s? Që nga shpërthimi i konfliktit në Gaza në tetor 2017, Erdogan ka angazhuar Iranin për të koordinuar një përgjigje ndaj operacioneve ushtarake të Izraelit. Pas sulmeve me dron të Iranit kundër Izraelit në prill 2024, analistët natyrisht dyshuan nëse Ankaraja do të qëndronte me aleatin e saj SHBA-në, nëse Uashingtoni do të zgjidhte të merrte pjesë në operacione ushtarake kundër Teheranit, në mbrojtje të Izraelit. Nëse kjo është shumë hipotetike, mund të merret në konsideratë qëllimi i deklaruar i Turqisë për të dërguar një flotë ndihmash, drejtpërdrejt në Gaza në maj 2024. Iniciativa propozonte dërgimin e anijeve 'drejtpërdrejt' në Gaza dhe jo përdorimin e kanaleve të vendosura të shpërndarjes së ndihmës. Megjithëse flota nuk ka lundruar, në rast se do të kishte ndodhur, dorëzimi i drejtpërdrejtë i ndihmës do të kërkonte thyerjen e bllokadës detare të Izraelit ndaj Gazës. Kjo do të rezultonte pothuajse me siguri në një përplasje ushtarake midis Izraelit dhe Turqisë, që mund të përfshinte potencialisht Marinën e SHBA-së, e cila është pozicionuar në Mesdheun lindor. Kjo nuk është hera e parë që Turqia ka propozuar një iniciativë të tillë. Në vitin 2010, një flotë anijesh turke u përpoq të bënte një gjë të tillë, duke rezultuar në forcat izraelite që hipnin në anijen Mavi Marmara, që rezultoi në një përleshje ku u vranë disa aktivistë turq. Në cilëndo nga këto dy situata krize nuk mund të thuhet se si do të vepronte Ankaraja dhe kjo nuk është normale.
Përveç një krize të menjëhershme, janë problemet e malcuara që rrezikojnë lidhjet turko-NATO. Merrni çështjen e Hamasit. Nën drejtimin e Erdogan, Ankara ka lejuar këtë entitet terrorist të vendosë rrënjë të thella në Turqi që nga viti 2011. Është një fakt i pamohueshëm që patronazhi i Erdogan ndaj Hamasit ka qenë instrumental në përpjekjet ndërkombëtare të organizatës për të mbledhur fonde, rekrutuar dhe ndoshta planifikuar sulme terroriste brenda Izraelit — ndoshta edhe ato që ndodhën më 7 tetor. Marrëdhënia e çuditshme e Ankarasë dhe mbështetja e hapur ndaj Hamasit është e çuditshme dhe shqetësuese, pjesërisht sepse Turqia është i vetmi anëtar i NATO-s që e mbron me vendosmëri atë. Ofrimi i pikëpamjes se Turqia është një vend me shumicë myslimane që ndjen simpati të madhe ndaj palestinezëve mbi Izraelin nuk qëndron. Vendet myslimane që nënshkruan Marrëveshjet e Abrahamit e dënojnë në mënyrë të qartë Hamasin dhe veprimet e tij — Turqia nuk e bëri. Ndërsa është e vërtetë që jo të gjithë anëtarët e NATO-s e përcaktojnë Hamasin si një organizatë terroriste, nuk ka asnjë shtet brenda NATO-s që të përpiqet vazhdimisht të paraqesë Hamasin sikur të ishte një ekuivalent diplomatik. Për më tepër, sistemi financiar i Turqisë siguron një mjedis lehtësues, që ndihmon në kanalizimin e qindra miliona dollarëve të ardhura ndërkombëtare për Hamasin në Gaza. Në qershor 2024, Shin Bet, organizata e sigurisë së brendshme e Izraelit, njoftoi se "pengoi një përpjekje të Hamas për të kryer një sulm vetëvrasës në Izrael, të drejtuar nga anëtarë të një grupi terrorist që ish i bazuar në Turqi." Ndërsa asgjë nga kjo nuk mund të perceptohet si sjellje e pranueshme e një anëtari të NATO-s, ajo që është më shqetësuese është mungesa e reagimit. Asnjë anëtar i aleancës perëndimore nuk ka bërë thirrje për të mbajtur Ankaranë përgjegjëse në veprimet e saj të vazhdueshme për të mundësuar një organizatë terroriste — veçanërisht anëtarët që e përcaktojnë Hamasin si një entitet terrorist. Në vend të kësaj, ajo që vërejmë është heshtja.
Hamasi nuk është e vetmja çështje që ndan Turqinë dhe Perëndimin. Lidhjet e thelluara të Ankarasë me Rusinë e Putinit kanë qenë të dukshme që nga viti 2016. Vendimi i Turqisë për të blerë raketa S-400 të prodhuara nga Rusia në vitin 2019 është një temë e mbuluar gjerësisht. Vendimi i Erdoganit për të blerë një sistem mbrojtës raketor rus u kritikua nga anëtarët e NATO-s dhe rezultoi në sanksione amerikane kundër Ankarasë, për një arsye të qartë: një veprim i tillë kërcënon sigurinë, kohezivitetin dhe ndërveprueshmërinë e NATO-s. Ky vendim i Erdoganit gjithashtu rezultoi në përjashtimin e Turqisë nga programi i F-35. Ajo që ndoshta neglizhohet, megjithatë, është se lëvizja e Ankarasë është një njohje eksplicite se nuk i intereson për sigurinë dhe vlerat kolektive të NATO-s. Ndërsa sanksionet amerikane janë ende në fuqi që nga viti 2019, problemi thelbësor i NATO-s mbetet: Turqia refuzon të heqë dorë nga raketat ruse dhe vazhdon të mbajë skemat e ndjeshme të projektimit që lidhen me prodhimin e F-35-ave. Për këtë, nuk është marrë asnjë veprim detyrues për të detyruar Ankaranë. Në vend të kësaj, Uashingtoni mori vendimin për t’i shitur F-16 Turqisë.
Në kontekstin e Luftës në Ukrainë, Ankaraja ka qenë më pak e hapur si një aleate e NATO-s. Erdogan insiston se Turqia po përmbush detyrimet e saj duke i shitur dronë luftarakë Ukrainës. Shpesh anashkalohet, megjithatë, refuzimi i Turqisë për të marrë pjesë në sanksionet perëndimore kundër Rusisë. Erdogan shpesh përmend ndjeshmëritë unike ekonomike të Turqisë, në rast të sanksionimit të Rusisë, duke sugjeruar se Turqia mund të mbetet pa furnizime jetike të gazit natyror dhe aftësinë për të eksportuar produkte bujqësore në Rusi, që janë jetike për jetesën e fermerëve turq. Kjo do të ishte e kuptueshme nëse Turqia nuk do t’i lejonte Rusisë, ashtu siç bën me Hamasin, privilegjin e përdorimit të sistemit të saj financiar për të transferuar fonde të paligjshme. Gjithashtu do të ishte e kuptueshme nëse Turqia nuk do të ishte e përfshirë në shitjen dhe transferimin e teknologjive me përdorim të dyfishtë që ndihmojnë në mundësimin e teknologjive raketore ruse. Të gjitha këto janë veprime të shmangshme, përveç zbatimit të sanksioneve.
Qëndrimi i Turqisë ndaj Hamasit dhe Rusisë nuk janë projeksione të autonomisë strategjike apo ndjekjes së interesit kombëtar; ato janë zgjedhje të Erdoganit për të avancuar interesat e tij politike. Mbështetja e tij ndaj Hamasit është një domosdoshmëri praktike dhe një produkt i bindjeve të tij ideologjike. Në mbrojtje të Hamasit, Erdogan përpiqej të fitonte simpati elektorale të votuesve turq në zgjedhjet lokale të marsit 2024, duke bërë fushatë për luftën në Gaza. Duke mos qenë në gjendje të kandidojë mbi një rekord të fortë ekonomik, Erdogan lavdëroi Hamasin si një grup luftëtarësh të lirisë muxhahedinë. Në shumë mitingje elektorale, ai përpiqej të bindte votuesit se vetëm një votë për Partinë për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) mund të siguronte një Palestinë të lirë. Arsyet e tij pragmatike për të mbrojtur Hamasin nuk e zvogëlojnë botëkuptimin e tij formative pro-Vëllazërisë Myslimane dhe anti-Izraelit. Sa i përket ndarjes së Ankarasë midis NATO-s dhe Rusisë, kjo shpjegohet më mirë në referencë të mendimit të Erdoganit se Perëndimi është në rënie. Për Erdoganin, të kesh një këmbë në të dy kampet është një strategji shumë më e mirë, sesa mbështetja pa kushte e misionit të NATO-s për të mposhtur Putinin. Duke vepruar kështu, Turqia mbetet nën ombrellën e sigurisë kolektive të NATO-s, ndërsa është në gjendje të marrë armë, teknologji të energjsë bërthamore dhe një treg të fuqishëm eksporti në lidhjet e saj me Moskën.
Nuk ka një mënyrë të lehtë për të zgjidhur këto dallime dhe asnjë formulë magjike për të inkurajuar Erdoganin të bëjë gjënë e duhur. Megjithatë ka diçka për të thënë për veprimin e përbashkët,. NATO, si një aleancë, duhet të vendosë një mjet përmes të cilit mund të shprehë zërin e saj kolektiv kundër anëtarëve që dëmtojnë në mënyrë aktive interesat e saj kryesore të sigurisë. Pavarësisht se si mund të duket kjo në praktikë, të mbetesh i heshtur ose të mbyllësh sytë ndaj çdo shkeljeje nga Ankaraja, të vlerave dhe interesave kolektive të aleancës nuk mund dhe nuk duhet të lejohet të vazhdojë. Marrëdhënia Turqi-NATO është bërë një marrëdhënie abuzive dhe toksike. Duhet të njihet drejt për drejt.
Para samitit vjetor të NATO-s në Uashington DC, ligjvënësit amerikanë mund të sinjalizojnë qëllimin e tyre për t'u ashpërsuar ndaj Turqisë. Në vitet e fundit, shumë kanë vënë në dyshim përshtatshmërinë e Turqisë për vazhdimin e anëtarësisë në aleancën transatlantike, por e kanë ndalur debatin kur kanë kuptuar se nuk ka mekanizma për anulimin e anëtarësimit të një shteti. Një amendament dypartiak i propozuar nga Dhoma e Përfaqësuesve po argumenton për pezullimin e Ankarasë nga NATO (duke iu drejtuar Këshillit të Atlantikut të Veriut), bazuar në premisën se Turqia është "në shkelje materiale të Traktatit të Atlantikut të Veriut". Kjo bazohet në mbështetjen materiale të qeverisë së Erdoganit për terrorizmin dhe Rusinë e Putinit. Një masë tjetër që po shqyrtohet lidhet me rritjen e numrit të dispozitave sipas të cilave Turqia mund të sanksionohet sipas CAATSA (Ligji për Luftimin e Kundërshtarëve të Amerikës përmes Sanksioneve) për blerjen dhe mbajtjen e sistemit të raketave S-400. Kur u vendosën për herë të parë në 2019, sanksionet CAATSA kundër Ankarasë kufizoheshin në ndalimin e shitjes së pajisjeve ushtarake. Nëse rishikohen me sukses, dispozitat e Dhomës do të kërkonin sanksione ndaj zyrtarëve të qeverisë turke, duke përfshirë ndoshta Erdoganin. Një dispozitë përfundimtare që po shqyrtohet ka të bëjë me heqjen e bazimit të raketave strategjike bërthamore të SHBA nga Turqia në aleatët e tjerë rajonalë.
Në rast se ndonjë prej këtyre masave ose të gjitha kalojnë dhe zbatohen nga qeveria amerikane, nuk ka dyshim se ato do të shkaktojnë dëm të pariparueshëm për lidhjet SHBA-Turqi dhe Turqi-NATO. Kjo nuk është një thirrje që advokon për marrjen e masave të tilla, por terreni i mesëm që mbështetej në përplasje diplomatike dhe sanksione mesatare kundër Ankarasë duket se është zëvendësuar nga alternativa më të ashpra. Debatet e tilla janë një shenjë e qartë se sa të pakënaqur janë bërë zyrtarët amerikanë vitet e fundit. Samiti i NATO-s në Uashington mund të sjellë surpriza të papritura.

Alec Russell dhe Marton Dunai në Beograd 9.7.2024
https://www.ft.com/content/00f2269b-4a9e-468b-a777-12341817fde9?countryCode=DEU

​Për 25 vjet, një kryqëzim i zhurmshëm në qendër të kryeqytetit serb, Beogradit, ka qenë i dominuar nga zgavra e nxirë e ish-Ministrisë së Mbrojtjes së Jugosllavisë. Ajo është lënë qëllimisht ashtu siç ishte pasi e shkatërruan bombat e NATO-s në vitin 1999, gjatë luftës së Kosovës.
Megjithatë, tani kjo faltore e nacionalizmit serb do të shembet dhe aty do të ndërtohet një hotel i shkëlqyeshëm dhe një kompleks apartamentesh. Investitorët janë prej gjithandej, përfshirë Amerikën — kundërshtarin e vjetër i Beogradit, e cila dy herë në vitet 1990 drejtoi ndërhyrjet ushtarake të NATO-s për të penguar agresionin serb në rajon.
Dhe këta nuk janë financues të zakonshëm amerikanë. Janë, Xhared Kushner, dhëndri i Donald Trump-it dhe ish-këshilltar i lartë, i cili drejton Affinity Partners, fondin e investimeve të mbështetur nga Arabia Saudite që qëndron pas marrëveshjes, dhe Richard Grenell, një ish-ndihmës i shquar i administratës Trump që ruan lidhje të ngushta me ish-presidentin eqë ndihmoi për ta ndërmjetësuar marrëveshjen.
Analistët thonë se marrëveshja është një rast për tu studiuar se si një shtet i vogël i paangazhuar mund të përgatitet për rikthimin e mundshëm të Trump-it në Shtëpinë e Bardhë. Ajo gjithashtu reflekton një vëmendje të rritur perëndimore ndaj Serbisë në një kohë kur largimi i saj nga aleati shpirtëror e historik i saj, Rusia, është bërë një prioritet.
Aleksandar Vuçiç, presidenti i Serbisë që nga viti 2017, këmbëngul se marrëveshja është një sipërmarrje biznesi dhe hedh poshtë idenë e një marrëveshjeje të fshehtë. “Jam shumë krenar për të,” i thotë ai Financial Times. “Kjo do të sjellë më shumë investitorë dhe më shumë njerëz në Beograd. Pastaj do të kemi një hotel Trump, një hotel Ritz-Carlton... Do të kemi gjithçka shumë shpejt. Ata që negociuan në emër të amerikanëve ishin shumë profesionistë. Kërkesat e tyre nuk ishin të lehta.”
Por marrëveshja duket gjithashtu politike; pas të gjithave, palë tjetër është shteti serb. Kjo e vendos Vuçiç-in në një lidhje të ngushtë me Shtëpinë e Bardhë në rast të një fitoreje të kolegut të tij nacionalist e populist, Trump, në zgjedhjet e SHBA-së në nëntor.
Grenell, një aleat i Trump-it i njohur për qëndrimet e tij të forta dhe luftarake, që është përmendur si një sekretar i mundshëm i shtetit nëse ish-presidenti fiton një mandat të dytë, e hodhi për herë të parë idenë e një investimi të tillë në Beograd kur ishte i dërguar i Trump-it për Ballkanin.
Sipas njerëzve të përfshirë në marrëveshje, kjo lidhej me një vizion më të gjerë për të inkurajuar investimet amerikane në Serbi për ta lidhur atë në sferën e ndikimit të perëndimit dhe për të dobësuar marrëdhënien e saj të vjetër me Rusinë. Grenell e paraqet këtë si një mënyrë për të ndihmuar që marrëdhëniet SHBA-Serbi të shkojnë nga e kaluara, duke rikujtuar investimet amerikane në Tokio pas vitit 1945.

“Unë besoj se kemi bërë hapa të rëndësishëm në largimin e Serbisë nga ndikimi i Rusisë dhe Kinës dhe afruar më shumë me SHBA-në,” thotë ai për FT. “Unë gjithashtu e pranoj që duhet bërë më shumë dhe jam i përkushtuar të bëj pikërisht këtë.”
Për të parandaluar kritikat ndaj marrëveshjes nga lobimi i fuqishëm nacionalist i djathtë serb, i cili është fort pro-Moskës, investitorët janë zotuar të ndërtojnë në vend një memorial për viktimat e bombardimeve të NATO-s, në konsultim me arkitektët serbë.
Ndërkohë, Kushner planifikon të investojë në një projekt luksoz turizmi në Shqipërinë fqinje për kënaqësinë e kryeministrit të saj, Edi Rama. “Na duhet superluksi si shkretëtirës i duhet uji,” thotë Rama, duke shtuar se Kushner dhe Grenell bënë hapin drejt Shqipërisë para se të ktheheshin për të investuar në Serbi. I vetmi ndryshim, shton ai, është se në Shqipëri ishte Kushner, jo Grenell, ai që bëri qasjen fillestare. “Në Serbi për siguri Grenell ishte ndërmjetësi, por këtu jo,” thotë Rama.
Në Uashington, shpallja e marrëveshjeve ngriti pyetje mbi një konflikt të mundshëm interesi nëse Trump kthehet në detyrë. Grenell dhe Kushner e kanë mohuar këtë, duke argumentuar se po veprojnë si qytetarë privatë. Kushner ka thënë se në rast të një mandati të dytë të Trump-it, ai nuk do të ketë një rol në administratë.

Në Evropë, marrëveshja e Beogradit shihet si një manovër klasike e mbajtjes lartë të ofertave nga 54-vjeçari Vuçiç, i cili ka dominuar politikën e brendshme dhe rajonale për një dekadë — për tre vjet si kryeministër i Serbisë dhe më pas shtatë si president — dhe që i pëlqen të verë përballë Amerikën dhe BE-në kundër Rusisë dhe Kinës.
“Ai është një lojtar i fortë shahu,” thotë Milan Antonijević, një avokat serb dhe ekspert i të drejtave të njeriut, i cili e përshkruan Vuçiç-in si përpjekje për të ndjekur një kurs të mesëm që i përshtatet më mirë interesave afatgjata të Serbisë në një botë gjithnjë e më shumëpolare.
 “Dhe ai e di që nuk kemi aq shumë lojtarë në bordin global të shahut.”
Vuçiç ka një tabelë shahu të vërtetë me një kohëmatës në bibliotekën e tij. Nëse ai do të përshkruhej si një figurë shahu, ndoshta do të ishte një oficer që zigzagon nëpër tabelë. Në intervistën për FT, ai e paraqet epokën aktuale të ndryshimeve globale si një kohë të pasur me potencial — megjithëse gjithashtu të rrezikshme — për Serbinë.
Edhe duke punuar me aleatët e Trump-it — dhe gjithnjë e më afër me administratën Biden — Vuçiç ka kultivuar një marrëdhënie me rivalin e madh të Amerikës, Kinën, kryesisht për investime. Ai gjithashtu ka mbajtur lidhjen sentimentale të Serbisë me Moskën, megjithëse kryesisht përmes ndërmjetësve dhe duke mbajtur presidentin e Rusisë, Vladimir Putin, në njëarë largësie. Nacionalistët serbë, një forcë e fuqishme në politikën e brendshme, e shohin Rusinë si një vëlla shpirtëror sllav.​

“Vuçiç ka një politikë të gjithanshme,” thotë Ivan Vejvoda, një bashkëpunëtor në Institutin për Shkencat Humane në Vjenë. “Një herë ke Xi-në duke vizituar. Pastaj… disa ditë më vonë vijnë Zelenska [zonja e parë e Ukrainës] dhe Dmytro Kuleba [ministri i jashtëm i Ukrainës]. Pastaj shkon në qendrën kulturore ruse dhe mban një fjalim revizionist. Dhe pastaj, dy ditë më vonë, ai është me BE-në, duke folur për planet e zhvillimit.”
I pyetur nëse beson në BE, Vuçiç anashkalon pyetjen. “Nuk jam dikush që do ta mbrojë apo sulmojë atë,” thotë ai. “Kur sheh që njerëzit janë shumë të zjarrtë në sulmimin e BE-së, nuk shkoj atje sepse ata njerëz nuk janë racionalë. Por kur shoh histerinë për të ashtuquajturat vlera të BE-së, bëj të njëjtën gjë.”
Ai thotë se ka shumë mendime në grup në BE. “Nëse shkon në takime [të BE-së], do të jetë një miting i madh pro-ukrainas. Nëse dikush nuk thotë atë që të gjithë presin, është si të jetë një ndërhyrës… Askush nuk dëshiron të dëgjojë mendime të ndryshme.”
Megjithatë, ai rrëfen se kur kryetari i shtetit të një anëtari të ri të BRIK-ut — grupi i fuqive në zhvillim të udhëhequra nga Brazili, Rusia, India, Kina dhe Afrika e Jugut — sugjeroi që ai të bashkohej, duke u nisur nga ideja se Perëndimi po dobësohej, ai e refuzoi ofertën. “I thashë atij se jemi në rrugën tonë drejt BE-së.”
Për fuqitë perëndimore, pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia e bëri një prioritet joshjen e Vuçiç-it, mes shqetësimeve të vazhdueshme se Moska mund të përpiqet të ngjallë armiqësira në Bosnjë dhe Hercegovinë dhe Kosovë, të cilat kanë pakica serbe të pakënaqura.
Diplomatët perëndimorë dhe analistët rajonalë besojnë se ai po anon nga perëndimi. Në intervistën e tij për FT, ai e paraqet qëndrimin e tij kundër sanksioneve si një kundërshti që ka ndaj sanksioneve që pas vendosjes së tyre kundër Serbisë gjatë luftërave ballkanike të viteve 1990. Ai gjithashtu pothuajse konfirmon se ai e ka ndihmuar në mënyrë diskrete Kievin duke u shitur municione palëve të treta që pastaj përfundojnë në forcat e armatosura të Ukrainës.
“Vuçiç nuk është as një përfaqësues rus dhe as një Putin i vogël, siç përshkruhet ndonjëherë,” thotë Vejvoda. “A e duan shumica e serbëve Putinin? Po. A e duan Rusinë? Po. Por kur pyeten se ku duan të udhëtojnë, të gjithë duan të shkojnë në Evropën Perëndimore.” ​

Administrata e Biden-it ka investuar kohë dhe para për ta sjellë Vuçiç-in në kampin perëndimor, dhe ka mbështetur një projekt ambicioz të energjisë diellore në Serbi. Nuk ka dyshim, megjithatë, se Trumpi do të ishte një partner më i natyrshëm sesa Biden. “Ai beson se nëse Trump fiton, do të jetë mirë për të,” thotë një diplomat evropian. “Grenell ka qenë shumë aktiv në rajon në katër vitet e fundit, në anën e Beogradit.”
I pyetur se si mund të ndikojë një mandat i dytë i Trump-it në Serbi, Vuçiç i ruan të dyja mundësitë. “Nuk jam aq lider i madh sa shumë të tjerë në Evropë që marrin anë,” thotë ai. “Miku im Viktori [Orbán], është 100 për qind në anën e Trump-it. Miqtë e mi nga Brukseli, ata janë 100 për qind në anën e Biden-it. Unë nuk jam. Unë jam në anën e Serbisë duke pritur rezultatet.”
Por ai vazhdon të kujtojë një vizitë në Shtëpinë e Bardhë të Trump-it — dhe ta krahasojë atë me takimet e shkurtra me Biden-in. “Kur vizitova Shtëpinë e Bardhë, ishte në një kohë me mosmarrëveshje të mëdha me Rick Grenell, por ai ishte një person shumë i përpiktë, shumë i përkushtuar. Kemi pasur gati tre orë diskutime në një dhomë si nëndetëse. Nuk mund të them se tani kam të njëjtin trajtim. Por mund të them se kam pasur një bisedë të mirë me Trump-in.
“Kam pasur biseda të mira me Biden-in përpara se të bëhej president. Pas kësaj e kam takuar një ose dy herë në pritje për dy minuta, por jo biseda thelbësore. Nëse pyesni shumicën e serbëve, 90 për qind do të jenë në anën e Trumpit.
Pyetja e madhe për rajonin tani është se si mund të ndikojë rizgjedhja e Trumpit në dasitë e vështira dhe të vazhdueshme ndërmjet fqinjëve më të afërt të Serbisë.
Në rrugën nga aeroporti drejt Beogradit, shkronjat e mëdha të zeza shquhen mbi një mbikalim: "Kosova është Serbi." Ana tjetër e mbikalimit, e dukshme për ata që largohen nga qyteti, lexon: "Kujto - Kosova është Serbi."
Statusi i Kosovës si vendlindja e prrallore e kombit serb, ka qenë një plagë politike në rajon që nga viti 1999, kur fushata e bombardimeve të NATO-s hapi rrugën për ish-provincën të shpallte pavarësinë nga Serbia në vitin 2008.
Vitin e kaluar, negociatorët e BE-së arritën një marrëveshje të përkohshme e mbështetur edhe nga administrata e Bidenit, sipas së cilës Beogradi do të lejonte në mënyrë joformale që Kosova të integrohej në organizatat ndërkombëtare, ndërsa Prishtina do t'u jepte më shumë autonomi rajoneve me shumicë serbe. Por marrëveshja nuk është zbatuar kurrë.
Intensiteti i negociatave mund të rritet ndjeshëm nëse Trump rizgjidhet. Grenell ka sinjalizuar në diskutime private se nëse emërohet në një rol të lartë në një mandat të dytë të mundshëm të Trumpit, Ballkani do të jetë një përparësi për të, dhe se ai e sheh Serbinë dhe rajonin si një aleat natyral të Amerikës.
Sipas diplomatëve në rajon, kur Grenell ishte i dërguari për Ballkanin, ai shtyu fort për një marrëveshje për Kosovën. Ai i ra përmes strategjive të BE-së duke argumentuar për një zgjidhje të shpejtë, duke zemëruar kështu shumë zyrtarë evropianë dhe disa diplomatë të departamentit të shtetit me tonin e tij konfrontues.
Ai gjithashtu bëri të qartë se nuk kishte shumë kohë për qëndrimet e Albin Kurtit, kryeministrit të Kosovës. Në vitin e kaluar, zyrtarët e BE-së dhe administrata e Bidenit gjithashtu janë frustruar me Kurtin, duke e akuzuar atë për të qenit i papajtueshëm dhe për minim të shpresës për një zgjidhje.
Zyrtarët kosovarë dhe kundërshtarët e brendshëm shqetësohen se një administratë e dytë e Trumpit do të ishte e butë me Vuçiqin. Aleatët e Grenellit përgjigjen duke theksuar se ai, në të kaluarën, ka bërë presion mbi Vuçiçin që të largohet nga Moska dhe e ka shtyrë atë të diversifikojë furnizimin me energji; Rusia siguron shumicën e gazit të Serbisë.