GRATË E DUNIT, REHATI E PAKËNAQËSI
“Pushteti i grave”, një variacion mbi Aristofanin nga Spiro Duni me regji nga ky i dyti mbërriti pa bujë të madhe në skenën e Teatrit Kombëtar nëpër prillin dimëror të 2017-ës. 25 aktorë në skenë. 14 prej tyre gra. 11 burra. Pjesa e Aristofanit tregon se si përpjekja e grave për të sjellë pak arsye në shoqërinë dembele e pa ndonjë pasion për virtyt të qeverisuar prej burrave dështon në një orgji e zallamahi ku harrohet gjithçka tjetër. Zgjedhja duket se ndez ndonjë dritë në hambarin e shijeve social-politike të zotit Duni, megjithëse duhet pranuar këto shije që kanë mbijetuar që prej Aristofanit nuk mund të jenë aq të sulmueshme. Për më tepër, në fund gjithçka sqarohet me një fjalë mirësjellje ndjesëpërcjellëse prej personazhit që i është shtuar veprës prej Dunit e që mban titullin e lartë “profesori” e që na thotë se gratë gjithsesi i kemi xhan.
Personazhet kanë emra të rinj: Sotir, Janaq, Sadik, etj., vështirë për tu fiksuar të gjithë, por një brez emrash që lokalizojnë në kohë mendimin e zotit Duni, humorin e asaj kohe e shqetësimet e një konteksti të caktuar. Muhabetet e zhgënjimit prej teatrit prej atyre që merren me të vazhdojnë, pastaj muhabete marrje borxh e mosshlyerje, denoncimi e dëshmie të rreme e mbi të gjitha përtese seksuale. Një gjumash korri sukses me zgjimet e veta të befta dhe pjesmarrjen si mbrojtës i njeriut prej lodhjes që shkakton aktiviteti seksual.
Leonora (Flaura Kureta) është e shoqja e Janaqit (Naun Shundi) dhe themeluese e Leonorizëm Janaqizmit. Ajo themelon monizëm joekspansiv përzier me komunizëm të papronë dhe siç thamë në akses të pakufizuar në seks. Veçse për tu qi me një të mirë, duhet të qihesh edhe me një të keq, si shërbim për harmoninë shoqërore. Një parakrah me dorën e tendosur përpjetë si turrielë që lëpin bosh na sjell prototipin më të fundit të sinjalistikës besëdhënëse luftarake. Këtë e shpik Leonora, që pati edhe nderin t’ja përdornin emrin për gjithë këtë rrymën. Por që padyshim e ka marrë prej vetë zotit Duni.
Një ish-aktor me alergji prej Shekspirit dhe mungesës së lekut që shoqëron përzjerja me aktivitet teatror, por që duket se pëlqen vjershën e sidomos atë me karakter urban kafeneorë, të tjerë e në rastin konkret një recituesi shëtitës aty përqark. Nja dy tre klientë kronikë të kafenes që kishte ai ish-aktori ku vinte edhe marinari pijanec, Sadiku, që kur kthehej në tokë nuk ngopej së shkepuri të shoqen. Pastaj gratë janë të dëshiruara për pak dashuri, sa më fizike aq më mirë. Madje akoma më mirë kështu.
Gratë, megjithëse, më të shumta në numër dhe me kryetaren nga rradhët e veta prapë janë më të pakta në spikatje. Dallohen vetëm kryetarja, gruaja e dytë njëra që kur përmendej seksi i binte vilani dhe vetëm emri i aktorit Xhoni Dep e ngrinte në këmbë, njëra që e shkepte marinar Sadiku kur kthehej e shkarkohej anija, gruaja që të rrihte, ajo që jepte mollaqet e shëndetshshme për të imituar një makinë shkrimi dhe ishte pjesë e një dyshje që fliste njëkohësisht në ndonjë nga ato zyra publike joeficente ku burokracia të sorollat vetëm për qefin e vet. Dhe vazhdon kryesisht me gjëra të tilla. Dy muzikantë që mbeteshin të hutuar në familjaritetin e arritur.
Devijimet e zotit Duni prej strukturës origjinale të Aristofanit (përsa përket tekstit lidhja e dy pjesëve është shumë më e pakët) mund të na orientojnë disi. Kolektivi mbetet thuajse gjithë kohën i pranishëm në skenë. Tek Aristofani, për shembull, nuk prezantohet skena e marrjes së kontrollit prej grave në kuvendin demokratik mbarë popullor, gratë bëjnë një provë pastaj gjthçka ka ndodhur. Ndërsa gratë e Spiros ngjiten deri me një lisharës fluturues mu në mes të kuvendit. Maskuar si burra. Kjo skenë e trumfit në kuvend gërshetohet me kapsllëkun e Janaqit. Shkëmbimi i vëmendjes në dy rrafshe të skenëns thuajse njëkohësisht nuk rrëshket sa duhet, ndërsa te kafeneja ka një rrëshiktje të shpërndarë.
Shfaqja mendoj se mungon shkëlqimin. Një nivel gjallërie i shfaqjes që na vjen disi familjar, megjithëse tematikat po e rifitojnë interesimin. Me veshje sterotipizimi dhe miklimi të spektatorit. Por siç thamë disi varfër në risi regjizoriale e ndoshta dhe në buxhet. Një ngut e rrëmujë, aty.
Pak nga të tëra. Ndonjë gjysëm kënge, një grusht banalitet, ca shpoti politike dhe një dorë seksualitet, të gjitha përsipër, pa lejuar që pjesa të shkëputet nga një thuajse traditë e këtyre pjesëve në skenën shqiptare të pas 90-ës e këndej. Se aktorët janë aty, gjithë ai grup, 25 aktorë. Hic keq. Edhe humori. Edhe përzjera me realitetin monist e paskomunist. Por ...
Qese. Qeset që po do ti zhduki gjithë bota na vijnë në këtë skenografi prej tavanit të lartë. Qese të varura. Një platform e ngritur që hapet, krijon kafenenë brenda së cilës rri ish aktori. Kur mbyllet, kapaku i plotë vendoset mbi dy susta të shkurtra e bëhet një krevat ose të paktën tundja e tij.
Personazhet kanë emra të rinj: Sotir, Janaq, Sadik, etj., vështirë për tu fiksuar të gjithë, por një brez emrash që lokalizojnë në kohë mendimin e zotit Duni, humorin e asaj kohe e shqetësimet e një konteksti të caktuar. Muhabetet e zhgënjimit prej teatrit prej atyre që merren me të vazhdojnë, pastaj muhabete marrje borxh e mosshlyerje, denoncimi e dëshmie të rreme e mbi të gjitha përtese seksuale. Një gjumash korri sukses me zgjimet e veta të befta dhe pjesmarrjen si mbrojtës i njeriut prej lodhjes që shkakton aktiviteti seksual.
Leonora (Flaura Kureta) është e shoqja e Janaqit (Naun Shundi) dhe themeluese e Leonorizëm Janaqizmit. Ajo themelon monizëm joekspansiv përzier me komunizëm të papronë dhe siç thamë në akses të pakufizuar në seks. Veçse për tu qi me një të mirë, duhet të qihesh edhe me një të keq, si shërbim për harmoninë shoqërore. Një parakrah me dorën e tendosur përpjetë si turrielë që lëpin bosh na sjell prototipin më të fundit të sinjalistikës besëdhënëse luftarake. Këtë e shpik Leonora, që pati edhe nderin t’ja përdornin emrin për gjithë këtë rrymën. Por që padyshim e ka marrë prej vetë zotit Duni.
Një ish-aktor me alergji prej Shekspirit dhe mungesës së lekut që shoqëron përzjerja me aktivitet teatror, por që duket se pëlqen vjershën e sidomos atë me karakter urban kafeneorë, të tjerë e në rastin konkret një recituesi shëtitës aty përqark. Nja dy tre klientë kronikë të kafenes që kishte ai ish-aktori ku vinte edhe marinari pijanec, Sadiku, që kur kthehej në tokë nuk ngopej së shkepuri të shoqen. Pastaj gratë janë të dëshiruara për pak dashuri, sa më fizike aq më mirë. Madje akoma më mirë kështu.
Gratë, megjithëse, më të shumta në numër dhe me kryetaren nga rradhët e veta prapë janë më të pakta në spikatje. Dallohen vetëm kryetarja, gruaja e dytë njëra që kur përmendej seksi i binte vilani dhe vetëm emri i aktorit Xhoni Dep e ngrinte në këmbë, njëra që e shkepte marinar Sadiku kur kthehej e shkarkohej anija, gruaja që të rrihte, ajo që jepte mollaqet e shëndetshshme për të imituar një makinë shkrimi dhe ishte pjesë e një dyshje që fliste njëkohësisht në ndonjë nga ato zyra publike joeficente ku burokracia të sorollat vetëm për qefin e vet. Dhe vazhdon kryesisht me gjëra të tilla. Dy muzikantë që mbeteshin të hutuar në familjaritetin e arritur.
Devijimet e zotit Duni prej strukturës origjinale të Aristofanit (përsa përket tekstit lidhja e dy pjesëve është shumë më e pakët) mund të na orientojnë disi. Kolektivi mbetet thuajse gjithë kohën i pranishëm në skenë. Tek Aristofani, për shembull, nuk prezantohet skena e marrjes së kontrollit prej grave në kuvendin demokratik mbarë popullor, gratë bëjnë një provë pastaj gjthçka ka ndodhur. Ndërsa gratë e Spiros ngjiten deri me një lisharës fluturues mu në mes të kuvendit. Maskuar si burra. Kjo skenë e trumfit në kuvend gërshetohet me kapsllëkun e Janaqit. Shkëmbimi i vëmendjes në dy rrafshe të skenëns thuajse njëkohësisht nuk rrëshket sa duhet, ndërsa te kafeneja ka një rrëshiktje të shpërndarë.
Shfaqja mendoj se mungon shkëlqimin. Një nivel gjallërie i shfaqjes që na vjen disi familjar, megjithëse tematikat po e rifitojnë interesimin. Me veshje sterotipizimi dhe miklimi të spektatorit. Por siç thamë disi varfër në risi regjizoriale e ndoshta dhe në buxhet. Një ngut e rrëmujë, aty.
Pak nga të tëra. Ndonjë gjysëm kënge, një grusht banalitet, ca shpoti politike dhe një dorë seksualitet, të gjitha përsipër, pa lejuar që pjesa të shkëputet nga një thuajse traditë e këtyre pjesëve në skenën shqiptare të pas 90-ës e këndej. Se aktorët janë aty, gjithë ai grup, 25 aktorë. Hic keq. Edhe humori. Edhe përzjera me realitetin monist e paskomunist. Por ...
Qese. Qeset që po do ti zhduki gjithë bota na vijnë në këtë skenografi prej tavanit të lartë. Qese të varura. Një platform e ngritur që hapet, krijon kafenenë brenda së cilës rri ish aktori. Kur mbyllet, kapaku i plotë vendoset mbi dy susta të shkurtra e bëhet një krevat ose të paktën tundja e tij.