Drama shqipe të martën e  dytë të dimrit të parë të këtij viti vjen me dramë të Blerta Zeqirit me titullin “Copë copë”.
Për gratë. Për gratë që vetë Çajupi ynë ja pati qarë hallin në vjershën e tij për gratë që ngrihen që me natë, dhe në arë gratë. Por, Çajupi nuk përzihej aq shumë në epërsinë në dhunë që buronte nga shekuj dhe e mbante ende të realizueshëm shfrytëzimin e gruas sipas vizionit të shqiptarit që s’ka pse e përmban shprehjen e epërsisë.
Por, përzihet Blerta Zeqiri me një cikël prej gjashtë pjesëzash ose dicka kështu për gruan në shoqërinë tonë.
Një vrasje në dhunë të ushtruar prej të dashuri, abort, një dashuri lezbike që zgjohet me përdhunim, një vajzë e martuar pa dashjen e vet, një dhunë në çift me fëmijë të sëmurë që rrezikojnë të mbesin largë mëmës e që babë nuk kanë veç vetë kriminelin me akses përdhunim në familje. Një incest prindëror. Nënshtrim ndaj rolit që shoqëria ka imponuar për gruan. Një tërësi e tërë.
 
Një skenë që mua mu duk se nisi si zbulim i mestruacioneve teksa dy shoqe të dashura zgjohen pranë njera tjetrës dhe shikojnë gjak nëpër vete. Por jo. Ato ishin rrëmbyer e droguar e përdhunuar, ndoshta nga dikush që po mendonte se kështu po kontribuonte që të mbahej i pastër morali i komunitetit. Vajzat ishin 12 vjeçare dhe duhej të mbanin përgjegjësi për veprimet e veta.
Mëma e vet në këtë moshë kish patur dy fëmijë.
 
 Nga fillimi deri në fund.
Pasi e heq qafe dashurinë me vrasje që në skenën e parë, autorja nuk e le më të kthehet aty. Përveç mungesës së dashurisë diçka tjetër që mungonte aty ishte përkujtimi i përdhunimeve nga ushtria serbe gjatë pushtimit, që si i tillë është i përmendur në pjesë. Ndoshta ishte diku, por unë nuk e mbaj mend.
 Një emision televiziv që në rrëfimet e tyre që shoqërohen me goxha prani fizike ngre për ne pjesën. Një këngëtare është e ftuar e emisionit dhe me këngë të bukura diku ritmuar me trokitje të tryezës e nga ajo dajrja pa lëkurë që i tunden xhinglat. Kënga pa muzikë është gjithnjë mbresëlënëse e këngët ishin të bukura e këndonin mirë.
Shfaqja me lëvizje aty këtu bëhej shumë e mirë për mendimin tim.
Një shfaqja në kufijtë e klandestinitetit, me një skenografi disi acaruese, por plot emocion e përjetim e personazhe plot ngjyra që aktoret janë edhe vetë. Me rrjedhë të mirë.
Me teknikën e këndshme të komentit të veprimit skenik. Shumë shumë e këndshme.
Një pjesë e vërtetë. Me shoqërinë, me fjalët, me ngjyrat.
 Realizimi i skenave ishte fort i mirë. Aborti ishte plot me dhimbje. Në një kazan që përgjaku aktore që ishte veshur me një trupore ngjitur pas trupit për të ftuar idenë e lakuriqësisë.
Një skenë që mua mu duk se nisi si zbulim i mestruacioneve teksa dy shoqe të dashura zgjohen pranë njera tjetrës dhe shikojnë gjak nëpër vete. Por jo. Ato ishin rrëmbyer e droguar e përdhunuar, ndoshta nga dikush që po mendonte se kështu po kontribuonte që të mbahej i pastër morali i komunitetit. Vajzat ishin 12 vjeçare dhe duhej të mbanin përgjegjësi për veprimet e veta.
Mëma e vet në këtë moshë kish patur dy fëmijë.
 Baleti me shenja i fillimit solli dhe dashuri. Edhe zhurma edhe shuplakat që rrihnin mish e tavolina kishin tingullin e duhur.
Mendoj që teksti është i dobët në këtë elementin e të bërit të së tërës bashkë. Ky trungu rondokop e monoton që duhet të mbajë degët me gjethet e degëzat e bukura nuk është i zgjedhur mirë, mendoj. Nga ky trung i ngjiten pemës përpjetë gjthë të ngeshmit si puna ime dhe shohin nga lartë pastaj. Një familjaritet i kotë. Prezantimi që merr minutat e para është i parë. Pse të mos ketë asgjë të re në tre katër minutat e para të shfaqjes, ose edhe më shumë.
 
Mendoj se regjizorja Zana Hoxha Krasniqi duhet të kish nxitur dramaturgen ti linte ca pjesë jashtë kësaj shfaqje. Edhe vetë të kish gjetur një mënyrë tjetër për tu futur e për të dalë nëpër rrjedhat e shfaqjes.
Të qenit në një emision televiziv nuk mendoj se është piedestali i duhur i këtij rrëfimi teatral. Gjithë atmosfera që e shoqëron të qenit një emision televiziv e shton distancën. Tavolina kaba e madhe rrumbullake. si vendimarrrëse. Megjithëse një skenë e vogël mes një salle të vogël prap largësitë të rritura. Drita e pakët si për të ndjellë një gjendje përjetimesh. Ndërkohë që drita duhet të ishte e bardhë laboratori verbues që ti thotë spektatorit: plasi sytë!
Por asgjë për tu shqetësuar, ajo që shfaqja tregonte ishte aty. Dhe regjisorja në atribute të autorësisë meriton lëvdim.
Melihate Qena, një aktore që ishte para spektatorit në Tiranë edhe me Kaligulën pak muaj më herët si errësuese e mëtutjeshme e asaj zymtësie, spikat sërish. Aftësia e saj për të përcjellë në vazhdimësi një humor të caktuar mbi sallë është e madhe. Edhe gjithë aktoret e tjera ishin të mira. Edhe emocioni i plotë. Trupi i pranishëm. E vërteta e vërtetë. Duartrokitje.
 

Nëntori i festave në fakt është nëntori i luftës. Gjithë Europa, gjithandej, është plot me përkujtime për rastin. Për luftën dhe çfarë ajo sjell. Nëntori flet për të dyja luftrat botërore. Në këtë kuadër të këtyre ngjarjeve dhe kujtimit të tyre dhe mësimit të tyre vjeshta teatrore e qytetit ka pasur disa ngjarje teatrore. Në fillim Stefan Çapaliku na solli ‘Dogfall’, nga një dramaturg australian që ka tre personazhe që shtegtojnë në kohë nëpër llogore e sheshe lufte nëpër luftëra, pastaj tek Metropoli ishte ‘Ditari i Ana Frankut’ me regji nga Armela Demiraj. Një fëmijë i zgjuar e i ëmbël nëpër vorbull. Edhe fëmija edhe vorbulla ishin aty. Por, së fundi regjizori lituanez Mantas Janciauskas solli në Teatër Eksperimental shfaqjen “Jashtë derës” prej Ëolfgang Borchert.
Edhe pse një ndodhi më e rrallë kjo e regjizorit lituanez edhe pse pjesa me mbresa më të gjalla dhe pse ajo mundëson krahasimin, objekt i këtij shkrim është shfaqja “Jashtë dere”.
 
Ngjarja është e tillë. Ushtari Bekman kthehet nga ndonjë burg në Siberi rreth 3 vjet pas mbarimit të luftës që e kishte përfunduar si rob i zanun gjatë betejave të Stalingradit. I sakatuar në gju e me këmbën disi të ngrirë ai endet në vendet ku kish jetuar më herët nëpër Gjermani, por gruaja tashmë jetonte me dikë tjetër, dhe i përzënë e i uritur ai rijeton traumën e vet të luftës teksa vetja e tij e paraluftës i flet dhe i thotë se jeta është aty dhe ai duhet ta kërkojë.
Ndër këto e sipër një grua e merr nga lumi ku ai mendon të vetvritet, e shpëton. E con nështëpi, bëjnë dashuri. Ajo i kërkon të rrijnë bashkë, po ai niset ti heqë shpirtit një peshë.
Dikur gjatë luftës rreth Stalingradit i ngarkuar prej kolonelit ai niset në krye të 20 burrave për të kontrolluar një pyll e aty bien në pritë e vriten 11 prej tyre. Një detyrë që për nga rreziku i madh që kishte Bekmani nuk duhet ta kish pranuar. Dhe ështëi çmëndur nën peshën e asaj përgjegjësie. E niset e gjen kolonelin që të shkarkojë peshat shpirtrore që po e shkatërrojnë. Por koloneli nuk trazohet fort por i thotë se drama e tij mund të jetë një numër i mirë për në variete e të nxjerrë ndonjë para nga gajasjet e miletit. Edhe niset ky drejt varietesë me shpresën se po ze punë e mposht disi urinë që e dënon, por atjedrejtuesi artistik e refuzon pas fjalimit sterotipik të atij që ngatërron të pasurit në dorë me të diturit e gjërave. Drejtuesi artistik është një argumentatonjës finok plot humor e fuqiplotë që nuk e pranon ndër  pse ruan një traditë shtimi mbi shtim të gjenialitetit nëpër duar të çertifikuara, që lejon madhështinë e vërtetë dhe standartet sipas të cilave duhet të krijohet.
Pastaj kërkon prindërit, por ata janë vetvrarë, e ashtu bën edhe ai. Bashkë me të gjithë fantazmat që i ngjajnë.
 
Me një kor prej shtatë djemsh që t’ja ilustrojë ndodhitë e jetës ushtarake dhe plotësojë realitetin që ai jetonte. Plot me portrete.
 
 Shfaqja, tani.  Shtatë aktorët që do të jenë personazhet e veçuar të ngjarjes janë ulur përballë nesh dhe 5 prej tyre na tregojnë histori personale. Intime. Për rrëmbime, arratisje, emigrime, sëmundje në familje dhe ndikim të jetës prej mospasjes dhe barrave të tjera të realitetit. Dhe përpjekje që ja del natyrisht. Pesë gjithsej. Të ndjera e të vërteta.
23 minuta mos më shumëtë fillimit tëshfaqjes ne hidhemi në krahët e personales së aktorëve tanë,në dritë të bollshme që e ndajmë me ta. Rrahja e oktapodit para se të gatuhet. Pastaj i shtati fillon pjesën si mbushje të kohës që ka për të folur protagonisti.
Ngjarjet zhvillohen në paraskenë. Me dritë plot. Aty ku fillon skena kemi vendin e dalldisë sëBekmanit, një llogore, arenë, lumë, ose një si kuti me tre anë si diga të pjerrta, në fund vërtetë kishte ujë dhe herë pas here mjegulla tymi i sorollateshin nga pak për midis.
 
Endri Çela në një rol të bukur. Çela me një lartësim të vetin në rolin e Bekmanit. Brenda një personazhi që vuan një çregullim të stresit pas traumës.Lëvizja e tij është në ujë. Me ritëm të lartë. Ai rrëshket jashtë kontrollit të vet në mënyrë të përsëritur gjatë shfaqjes dhe kjo nuk kishte si të mos ishte e qëllimshme. Në njërën rrëshkitje ai përplaset me Adriana Tolkën sa deri vonë dyshuam se i theu diçka. Nuk e dimë nëse ka shkaktuar ndonjë lëndim, po aksidenti ishte aty, dhe në fakt po interpretohej një aksident.
Por nga ana tjetër mbetet i natyrshëm, racional. Duke prirë elementin e lëvizjes në skenë. Atletik, i ndihmuar nga syzet e kundragazit me xhama për miopë ai ka mundësinë të ndërtojë një mori komunikimesh që i kërkojnë një mori personazhesh. Ai ndërton një marrëdhënie me veten, bën seks, i kthen përgjegjësinë kolonelit, sheh ëndrrën me ksilofonin prej miliona eshtrash, luan për drejtuesin artistik të varietesë në kërcim të frymëzuar prej çlirimit epileptik, merr lajmin e vdekjes së prindërve dhe vret veten bashkë me veten e vet. Shumicën e kohës në kushte të gjendjes së rëndë mendore. Desara Xhangolli në detyrën e vetes është gjithashtu delikate dhe pranë të përbashktit vizion për të riun naiv e topolak që lufta të skalisë sa më thellë.
 
Ilirida Bejleri shumë e mirë në rolin e vet. Edhe skena e seksit edhe ekzaltimi i saj për burrin që i vuri emrin dashuror peshku kur e nxorri prej lumit ku po mbyteje që nuk duhet ta linte vetëm, janëkontribute të saj që e gjitha të pranohej. Met Xhelili në skenën e tij është gjithashtu në një shfaqje fort të mirë, edhe Romir Zalla e Adriana Tolka, gjithashtu.
Edhe skenografia nga Beqo Nanaj edhe kostumografia nga Sofi Kara ishin fort të përshtatshme.
Por ajo që na interesonte, gjithashtu, ishte krahasimi. Një vit më herët ne të njëjtën shfaqje e patëm prej një regjizori shqiptar, zotit Stefan Çapaliku. Unë shfaqjen atëherë e pata parë dhe në rubrikën për teatrin në këtë faqe mund ta gjeni shkrimin për të.
 
Zoti Janciauskasi ka një qasje tjetër që unë e preferoj. Në dritë. Pranë nesh. Pa shumë simbolikë nëpër skenografi, me më shumë hapsirë për fjalën që të arrijë pa u ngutur drejt mesazheve të përgjithshme. Një ritëm më i shtruar. Njeriu më i pranishëm, trupi më i pranishëm, emocioni më i pranishëm. Lëvizja shumë e gjallë.  Skena të qarta që ja lejnë vendin njëra tjetrës. Bashkë me fjalën e aktorëve pjesa zgjat dy orë e dhjetë minuta.
Është për tu vënë re se regjizori lituanez ka dashur të shkundë shfaqjen nga e përbashkëta e tepërt. Nga nazizmi, nga seksualja, nga historia,nga zoti. Nga msymja drejt humorit të përgjithshëm të të pranishmëve. Ai ushqen spektatorin.
 
Janciauskasi ishte ulur vetë në mes të rreshtit të dytë, që ka akses direkt e në skenë, pse në rreshtin e parë dy karriket e mesit janë hequr. Ai komunikon me sallën befasisht. Ai është ulur aty për të vënë në kujdesi aktorin kur do të turret  mbi karrike deri në rreshtin e tretë, mbi rreshtin e katërt. Edhe për ta parë dhe qenë pranë njerëzve të tjerë natyrisht.
 
Janciauskasi përmban dëshirën budallaqe për të qeshur me çdo kusht të spektatorit tonë me një përqeshje arrongante që në fillim.
Sapo rrëshket, për herën e parë, protagonisti dhe rrëshkitja është direkt e për qeshje, kjo është njohuri e pranuar gjerësisht, por një tragjedi e tillë  dëmtohet lehtë prej ndonjë hutaqi spektatorolopitek, ndaj qeshjet e lehta që shpërthenin si fishekzjarrka të vogla i mbyti përqeshja zëlartë e regjisorit. Një displinë autoritare mbi rreshta.
Por e domosdoshme, se ai rrëshkiti shtatë tetë herë, aq blegërima gazmore në ditët e fundit para vetvrasjes së një të riu të shkatërruar nga eksperienca luftës janë një hajvanllëk i tepërt edhe për madhështorin publik. Më vonë ai vazhdoi tëmbante ndikim në sallë. Pa komplekse ndaj shumësisë që fsheh gëzimdashësit e gjorë.
Shfaqja mori nga duartrokitjet më të shëndetëshme të kohëve të fundit. Zgjatur, plotësuar me ovacione.
Hajde prap Janciauskas!

 Ahh!! Delegacioni.
Një nder i madh për ne. Vetë Varshava e  ftohtë si në Perëndimin lindor e vlerësoi me çmimin më të lartë në festival të sivjetshëm. Çmim të filmit më të mirë në sy të medias dhe audiencës, edhe TIFF-i 'Delegacionit' ja dha.
Nga Artan Minarolli dhe Bujar Alimani si të parë, e të tjerë të shquar mbas.
Është koha kur po bie regjimi i riformatimit totalitarist të shoqërisë. Në burgun e humbur diku mes malesh ndezin televizorin dhe shohin lajmet. Sapo ka ardhur një delegacion nga Bashkimi Europian. Dhe kryetari i delegacionit ka mik të burgosurin Ilo Konomi, që prej kohëve të studimit në Pragën mike. Për ta ruajtur nga shokú e armiqësia e kotë me popullsinë vendase kryetarin e delegacionit, çojnë të marrin të burgosurin e ta sjellin në kryeqytet, që të flasë, t’ja rrisë dashamirësinë ndaj vendasve, ti justifikojë disi ndoshta?

Skena e një burgu masiv nuk është një gjë e parë shpesh në kinematografinë tonë kohëve të fundit, lëre pas një burg politik, veç ndonjë kampi përqendrimi apo burgu fashist në kinematografinë e realizmit socialist, ndaj duhet të njohim këtë arritje.  Ambjenti është relativisht i qetë.
Disi buçkanë e të ngeshëm të përndjekurit politikë bënin muhabet e kush kishte nge edhe hante dicka. Të përvuajtur, por të shëndetshëm. Aq, sa aty, nuk ka qenë pesha mesatare e të pranishmëve as në Kongres të Partisë së Punës së Shqipërisë. Dhe ata kishin plagë nëpër faqe të modelit disi më aventurier të shkelësve të ligjit fatkeq të agjitacion-propogandës. Për gjallmim të mizerjes kishin një figurant që ja dhanë kamerën dy herë.
Aty kishte diku tek katër tryeza të gjata, me njëzet a tridhjetë vende ne secilën anë. Diku tek 150 e ca burra.

Dhe vjen ndonjë zëvendësdrejtor ose shef sektori i ministrisë së brendshme me aron e ministrisë që të marrin të burgosurin në fjalë e ta sjellin në Tiranë që të influencojë përmirësimin e shpejtë të situatës dhe përfitim popullor të gjithëfarëllojshëm.
 
Makina prishet.
Nëna demente. Sekretarja e partisë. Përkthyesi dhe shoqëruesi i përkthyesit, njëri humbameno djallëzor e tjetri, gjithashtu përdorues i gjuhës frënge,  djallëzor e tinzar. Dy mësuese simpatike, të reja dhe bashkëkohore, rrezëllitnin e kuqëlonin kur dilnin për një makinë të rastit diku andej nga Kooperativa e Lumës. Mekaniku memec i qethur bukur e me një gjuhë të shkathët shenjash me babanë e tij që edhe i kishte dhënë zanatin. Punonjësi i zyrës së sekretares së partisë. Komshija cupë e mirë.
 Ndërkohë një shtëpi e bëjnë gati me objekte të një procesverbali si qilimia, makina shkrimi, akuarium me peshk. Një viletë.
Pastaj vrasja.  Pasi i burgosuri i thotë që e bija, e arratisur me ambasadat, do të ketë turp prej tij në të ardhmen e afërt, i ngarkuari  për sigurinë fizike e vret. Në fakt Asllani po përpiqet ta ndalë kur ai nën ndikimin e një dileme morale të pashpallur tenton të kridhet në lumin e ftohtë, gjatë ndonjë çrregullim të racionalitetit. (Se pse do kridhesh i veshur në lumë në dimër kur po ikën nga burgu drejt Tiranës për të takuar një mik që e ka marrë malli për ty e mundet me të gjet atje ku të mbajnë?)
Në fakt këtë nuk e kuptoi as Asllani e as Spiro, sepse këtë e vrau ndërgjegjja jashtëzakonisht shumë.
__

Si fillim, filmi duhet të kishte paguar marrjen e të paktën 29 kilogram e gjysëm peshë nga secili aktor, diku edhe gjysmën e peshës, ose më tepër. Ose tek të gjithë. E pastaj me kostumografira e makiazh nuk jemi fare të kënaqur. Ç’është kjo bukuri?
 
Ndriçim Xhepa ishte vesh nga garderobi i vet. Ende drejtues, racional, i pasigurtë në natyrën morale të veprimtarisë së shërbimit represiv ku bën pjesë ai është gati pozitiv. Ai është përgjegjësi i operacionit. Sportiv. I prerë e flirtues. Ky drejtues xhahilësh nuk është fare xhahil. Ta shikoni se sa keq e ndëshkon ai vrasësin në fund ju do çuditeni. Pasi i rrëmbeu armën me të cilën kishte bërë vrasjen ish-torturuesit Asllan, ti rras një shkelm mu në mes të gjoksit. I bie Xhepa Ferrës, ky rrokulliset matanë, vfypp. Edhe një herë tjetër,  ky pëplaset për tokë sa u bëra merak për të. Edhe Xhepa me shtrirje të këmbës të papenguar në mëdyshje. Realizu mirë fare. Action. Me thanë ti ka ardh Xheki Çani. 

Viktor Zhusti karizmatik, me flokët e prerë bukur, me mjekrën tre ditë pa rruar. Depërtues në shikimin e tij. I menduar e melankolik e i keqardhur, por edhe rebel e i paparashikueshëm. Tamam si tha shefi. I qetë, intelektual, por kokëfortë.
Ai është protagonist, por zgjimi për të herët në mëngjes vjen i papritur edhe për ne. Kemi një udhëtim me një goxha mal pas shpine diku. Por largimi nga ai ambjent është i shpejtë dhe ngjarja shpërngulet nga aty.
Zoti Zhusti ka një personazh që ka pak identititet në vazhdë të filmit. Prezantohet me fjalë: mos u hidhëro o i hidhëruar! ku e ke nënën? Sa je dënuar? Kur del? Gruaja Vajza. Çfarë mendon sikur të bëhet mirë? I gjithi komunikim i gjeneralizuar. Patjetër ne e dimë kush është Viktor Zhusti e ai i ofron personazhit portretin e vet, profesionalizmin e vet dhe një shtresë tjetër më të thellë e emocionale personazhit, që përshtatet ngado nëpër hapsira që duhen mbuluar prej aktorit.
Por komunikimi në makinë është një pjesë që nuk ka ç'i merr shumë aktorit.
 
Xhevdet Ferri duhet të jetë pjesë e një institucioni represiv, por ai është kaq i padisiplinuar. Një gjysh marrok tej masës. Një i inatosur. Fare i papërfillur nga shefi i tij dhe në bindje ndaj urdhrave të dhënë me fshikullimë. Ai është i ndërkryer, por në fund të fundit një i bindur. I pabindur.

Dialogu na flet për filmin. Na e tregon atë. Të vërteta ka plot, gjithandej. Na thuhen histori të vërteta, jetë që shkatërrohen. Por konteksti i tyre në nëpër ngjyra e gjymtyra është i pakët.

Për më tepër, gjithë papërputhjet i ushqejnë të njëjtave ndjesi. Burgu që mbaroi aq shpejt, Hapi jashtëzakonisht sportiv i të burgosurit që ngrihet të hapë kapakun e ngecur të raftit të televizorit. Mësuese fshati me pallto të bukura, çupa të reja, zbukuruar bukur. Që bëjnë batuta me shokët e sigurimit e thojnë, - u si fliska ky, si në mbledhje. Mekaniku si shurdhmemec seksi. Trupa ushtarake që shkonte drejt Tiranës me brohorima Parti – Enver ishte e vetmja që kishte një dozë më të përafërt me realitetin skamnor të kohës, por ajo kaloi shpejt.

Në mënyrë të përsëritur kemi vetëm qendrën ekranit të fokusuar dhe rreth ‘blurr’, si i thojnë anglezët asaj situatës kur e bën të turbullt pjesën rreth një objektivi të caktuar në fotografi.
Natyrisht të ishte i gjithë filmi me atë teknikë dhe në mënyrë disi të ekzagjeruar jam dakort, por me sjellë personazhin në qartësi dhe me e bë turbullt në 48 përqindëshin tjetër të  ekranit. 13 herë nga 13 e kusur sekonda. Pse?
 
Mendoj që autorët kanë anashkaluar tematika e qasje që ishin vërtet me interes dhe kanë sjellë një thriller psikologjik të kursyer në gjallëri që hamendëson se është duke lëvizur në terren të sigurtë. Një vetbesim që e squll artistin.

Kinematografët e influencuar nga kinematografia në këtë film do ti kenë të përndjekurit politikë që arratisen nga burgu, zejnë vajzën e diktatorit dashnore jashtëzakonisht besnike dhe vrasin diktatorin, hidhen nga kati i pestë e i bijnë plumbit me shkelm nëpër kotje.

Drama shqipe ka siguruar një dritore të re për punën e vet me festivalin e dramës shqipe tek teatri Metropol. Edhe vjet e patëm një festival të tillë edhe sivjet sërish po e kemi. Shfaqja e parë të martën e 3 tetorit. “Kryet e Hudhrës” nga Krist Berisha. Një individualitet i pazbulueshëm nëpër internet.  Asgjë për të. Drejtoresha e Metropolit, Jonida Beqo tha se ndoshta është e para komedi kosovare. Në fakt pjesa flet për çirakë të esnafit të argjendpunuesve diku nëpër Gjakovë, (meqenëse ka më tepër prani katolike ndër qytete të Kosovës, mos qofsha i gabuar.) Meqenëse çirakët gjatë shfaqjes fillojnë e organizohen në një si farë greve, apo lëshimi të punës, mund të gjykojmë se shekulli do të jetë i njëzeti. Në fillime fare, apo edhe pak më vonë. Ndoshta diku para luftës së dytë botërore.
Xhandari i krajlit vinte e vilte taksa e zhvaste rrushfet. Një dashnore e bukur e joshte dhe ky ustai korrupton shefin e xhandarit të krajlit për të shtypur lëvizjen e çirakëve që për të marrë atë pak profesion e fituar anëtarësi, a liçencë si po i themi sot, shërbenin tre vjet skllav. Edhe rrinin aty edhe mbushnin ujë lanin shplanin asistonin me punët e shtëpisë e të dyqanit dhe çfarëdolloj nevoje tjetër. Po rebeloheshin shpejt. Edhe iknin. Edhe martohen me njëfarë dashurie. Tashmë bashkëpunëtori në profesion i ustait është i dashuruar me vajzën e tij, por ai do ta japë tek një koleg i esnafit që e ka mik, por ka një djalë disi tutkun, po djaloshar.
Çiraku pelivan është aty për ti ngatërruar gjithë gjërat e njëkohësisht për ti zgjidhur ato. Një komedi e thjeshtë. Personazhe të thjeshtë, me pak viza. Naivë. Situata të thjeshta.
Sonila Kapidani ka bërë një gjetje të mirë me këtë “komedia del arte” a si i thokën kësaj teknikës me shtatë a tetë maska tip që eksplorojnë ndodhira të ndryshme. Kjo thjeshtësi e Krist Berishës sikur i rri mirë dhe ato bëjnë personazhe. Një thellësi e kohës.
Një kostumografi e mirë. Në fakt çirakët nuk kanë tamam kostumin e kohës, por lëvizjet e tyre janë të shpejta, akrobatike. Çështja e tyre mbetet e pazgjidhur edhe me kryengritjen. Por një dashuri triumfon dhe një bashkëjetesë familjare e me leverdi vazhdon.
Në një element modestie të qasjeve ndaj skenës teatri metropol thuajse gjithnjë ja del të krijojë një atmosferë pozitive në shfaqje dhe spektatori shpesh ndjehet i motivuar në pëlqim.
Me qylaf e me një maskë vetulltrashë ustai djersin. Shpesh tablotë janë lënë përgjysëm dhe spektatori duhet të dyshojë nëse vërtetë e pëlqen këtë pjesë, por kjo pantonimë e gjatë, kjo larmi, e thjeshtësi, rrijnë mirë, sidomos përzier me ndjesinë që jemi në një eskursion nëpër dramën shqipe të mëhershme. Trupa është e kënaqur me punën e vet e kjo na shton simpati.
Në pjesë të dytë. “Makaronat e shejtanit” të gjitha karakteristikat e tekstit të parë theksohen më tej. Komploti ëhtë edhe më naiv,  personazhet përgjysmohen, gjatësia e shfaqjes. Dy shërbëtorë të mbetur pa ngrënë meqenëse pronari koprac ka shkuar në mal për dru e nuk ka lënë fjalë nëse duhet gatuar e ngrënë gjë apo jo, të nxitur prej një personazhi të tretë gatuajnë makarona. Vjen për mik një ushtar që sheh gjithçka dhe kur kthehet pronari i uritur e shërbëtorët fshehin gjurmët e tyre i zbulon ushqimet e fshehura, por si të jenë rezultat i magjisë së tij. Si të jetë ai një mik i djallit.
Subjekti i dramës është marrë nga një përrallë e nuk është shpënë më tutje. E në fakt gjithandej ndjehet thjeshtësia e qasjes.
I udhëhequr nga gugatejt e një dy tre vjeçari që mamaja e përfshiu ndër spektatorë e që u shkri së qeshuri me lojën e aktorëve në minuta të para i gjithë publiku u kënaq me aktorët që hanin makarona dhe plot energji dramatizonin përrallën. Rexhina Mollaymeri është marrë me përgatitjen e shfaqjes. Merita e saj qëndron në mos ngarkimin e shfaqjes me kushedi ç’pretendime.
Metropoli duhet të na ofrojë ca më shumë kontekst për autorët e ndoshta për pozicionin e tyre në tërësinë e dramave të këaj periudhe. Ndonjë fjalë a bisedë kompetentësh duhet ta paraprijë shfaqjen me ngjyra e ngjarje të kohës.
 

 
Dantoni. Vrasja e Dantonit. Teatri i Shkupit nën regji të Dino Mustafiç. Në të mbramen natë të festivalit mbarë kombëtar të teatrit 2018. Megjithëse në kushte të shtyrjes së përgjithshme mes karakteresh mbrëmja është gati miqësore.  
Në sallën që kemi thënë shfaqja e asaj skene ashtu nuk më duket keq, me pjerrësinë e madhe. Falë një situate që u nis e pakëndshme ne përfundojmë në një mes gjeometrik të sallës. Dhe sërish dëshiroj që nja dy kolona karrike të mesit të zhvendosen diku ose të zëvendësohen disi me vende të tjera nëpër sallë. Skena ka gjerësi plot dhe ka një hyrje ansore të gjerë ku mund të rrijnë me detyrim të gjithë studentët e fakultetit me detyrim. Një lëndë. Semestrale. Festival mbarë kombëtar teatri. Për studentët e dramaturgjisë aktrimit, regjisë dhe vizatimit.
 Një ndodhi shoqërore, artistike, sipërmarrëse, menaxheriale, shtetëror. Dantoni.
Dantoni dikur e la terrorin e revolucionit mbasi kishte qenë ndër revolucionarët që i pari kish shpënë në gijotinë njërin prej Luigjve. Të parin mbret që arrin të tillë egzekutim. Pas ndonjë Xhorxhi që vrau Kromëelli. Por kurrë si revolucioni francez. Dantoni agjitator luftarak i bindi njerëzit nëpër Bastija e ksisoj gjërash dhe me një akt dhune të shpejtë e mbarë popullor vjen e përfundon edhe vetë në gijotinë sepse përfshihet disi në keqqeverisje dhe zhytje nëpër luks vetjak. Robesperi i pashpirt që e mbajti gijotinën e revolucionit të gjallë deri sa futi edhe kokën e vet aty, fut në fillim Dantonin.
 
Pjesa e këtij gjermanit tani tregon pak se si ndodhin gjërat. Në fillim Dantoni që me miq që thojnë se jeta duhet shijuar. Pastaj Robespieri që thotë se faji nuk mund të lihet pa ndëshkuar se ne e kemi vendosur tashmë. Virtyti. Lajmës çojnë e marrin vendimet e autoriteteve. Gijotina kumbon anembanë, por Dantoni thotë se gjithë këto vrasje nuk kanë më kuptim. Dy grupe dominuese avancojnë mendimin e vet. Dantonin e ftojnë miqtë e tij të veprojë e të luftojë armiqtë, po ai nguron të bëhet egzekutues i revolucionit që më së shumti se të gjitha e vlerëson. Por një komitet vepron, një komitet që ai e ka kryesuar dikur. Ai mbrohet para publikut të pakët, por i hiqet fjala e një grup gjykatësish e gjykojnë fajtor dhe egzekutohet. Për një komplot arratisje me dëshmi të rreme prej një miku, ai përfundon në gijotinë me procedurë të përshpejtuar. Buhneri ka bërë diçka të tillë.
Kjo shfaqje e fundit e festivalit që thamë pati si regjizor Dino Mustafiç dhe për protagonistë aktorë Refet Abazi si Dantoni dhe pastaj Luran Ahmeti si Robespieri.
27 piktura koreografiko pozicionale dhe 12 këngë. Tre frengjisht dhe të tjerat anglisht ndonjë italisht, sllavisht dhe internacionalisht.
Recitime të gjata e të mbytura Me patos. Si fjalime rakie disi hipokrite nw tavolina shoqwrishw qw po prishen. Mbi një si urë të gjatë të lëvizshme që mbështetej në mes mbi një këmbë drejtkëndore me katër rrota që rrotullohen e bllokohen. 6-7 metra. Nuk e di.
 Veç zotërinjve Abazi dhe Ahmeti askush tjetër nuk u shqua fort në fjalën e vet. Edhe këta jashtë kontekstualë. Në skenën e parë Dantoni pret lakër me një hanxhar mbi këtë urën që ju thashë. Dantoni, Ministri i Drejtësisë i Revolucionit.
I gjithë revolucioni. Dantoni-Abazi me një hanxhar të madh i hyn një lakre dhe e pret me një farë shkathtësie. Dhe një grup prej dymbëdhjetë e trembëdhjetë të rinjsh recitojnë ankesa qytetare për keqqeverisje, për probleme herë të ditëve të sotme ndoshta në Republikën e Maqedonisë të Veriut të Lindjes dhe më pak Jugperëndimit, e herë të Dantonit francez e shokëve të tij gjithashtu francezë që bënë ç’ish e nevojshme sipas mendimit të tyre. Një çupë me seksualitet të amplifikuar  bën dashnoren. Ai flet për kurva. Ai flet shumë keq. Na nxorri bythën, kot fare. Gishtin e ngriti për të na fyer në një inflacionin gjeneral familjariteti. Dantoni i bukofskizuar gjer tej. Ai lëviz keq. Në vend që të synojë 34 vitet e Dantonit zoti Abazi thekson të vetat. Ka një si tik gjyktyrët i mban të shtrembëruara. Hedonizmi i tij është disi akut. Epshi i tij banal. Humori i tij banal. Kur flet për politikë nuk ka mbetur veçse një pijanec i çorganizuar që mbllaçit citatet e veta. Çuditesh pse i janë besnikë çunat e revolucionit.
Dantoni drita e syve tanë, burri që kur u bë kartë e të drejtave të njeriut ish aty me dalldi në sy dhe fuqi të pamatë, kur arrin një moshë më të shtyrë nga e veta, falë rimishërimit të zotit Abazi, nuk është veçse një pijanik. Harraq e hutaq me një dashnore që mund ta etiketojë edhe kurvë e që i vihen njëri tjetrit me pasion e puthje. Me streçe të zeza si prej lëkure. Mbuluar me flamur francez ndërsa i vrapon lozonjare Dantonit të zvarrepsur me mani dhe ves. Vdekja e tij më së pakti na dhemb. Çmitizim i çdo heroi? Përdhosje e çdo heroi? artisti e bën heroi pas masës sonë?
Robespieri i Ahmetit është një njeri korrekt por epizodik. Jam dakort ka ndonjë fjalë që shkon përtej dhe na arrin si diskurs, por tashmë vëmendja jonë është mprehur për larmi skenike.
Për shkak të përfshirjes së pakët në kontekste narracionacionale skenat e fundit të pjesës ishin të lodhshme. Ne që na duhet të koordinojmë përkujdesje ekstra do preferonim që të kishte njëfarë korrespondence mes informacioneve nëpër letra me realitetet. Dy orë, po e vrasin tani, po e vrasin pastaj. Ato kno nji kangë e kno nji tjetër. Fillun të flasin si shumë. Ata kishin qenë aty nëpër skenë duke u hedh poshtë e  përpjetë. Duke lyp bukw, duke u grindur, duke luajtur basketboll. Edhe dantoni liujti basketboll. Edhe kur egzekutoheshin andej nga fundi pas urësh këta cunat basketboll luanin. Gjuajtje të lira simulonin. Po pastaj nga fundi fituan një personazh. Edhe kishin emra.
Shfaqja nuk kishte shumë nga madhështia e revolucionit. Dakort teatri duhet të trasferojë diçka nga diku diku tjetër për të qenë, por pse kjo këtu?
Nevoja për të pasur 20 e kusur aktorë, në këtë shfaqje, ka sjellë angazhimin e plot të rinjve, që i sjellin shfaqjes një fllad amatorizmi. Teksti është zëpakët. Peshë e pakët gjithandej. I gjithë tensioni dramatik në mimikën e dy personazheve kurse 20 të tjerë luajnë me top, këndojnë, shtyhen, luajnë teatër dhe hedhin valle dhe recitojnë. Në skenë është edhe një djalë që i bie xhezit dhe është dixhej dhe këngëtar dhe ndihmës aktor.
Dakort pjesa ka masa të mëdha dhe një qasje bashkëkohore. Ka kërcim, ka muzikë, angazhim politik e qytetar, por të tillë egzekutim nuk ja urojmë as egzekutivit. Dritat nuk janë kushedi çfarë. Lëvizja nëpër skenë e vakët. Energjia e mangët. Përfshirja grupore. Emocioni i përgjithshëm mesatar. marrëdhënia e pjesës me shfaqjen e dobët dhe hedhja në bashkëkohësi e dobët. E kemi parë.
Çuditërisht shfaqja fitoi çmimin e shfaqjes më të mirë të festivalit. Një vendim që nuk e përkrah. Kosovarët me Kaligulën në këto boshte koordinimi të vlerësimit të shfaqjeve kishin një nivel shtatë herë më të realizuar e të aftë për të befasuar e përfshirë. Edhe shfaqja e teatrit kombëtar të Tiranës, Tag, dorën në zemër ishte një englendisje shumë më e vlerësueshme.
Unë festivalin nuk e ndoqa dot siç desha, edhe për shkak të vjeshtës dhe duarve të saj plot me bollëqe, prandaj  nuk di të hyj në vlerësim të vlerësimeve por në këto tre a katër pjesë që kam parë kjo vepër nuk ish më e mira. Gjithsesi nuk jam kundër. U inkurajofshin të inkurajushmit. Po edhe të vlerësushmit disi, u vlerësofshin disi.

Individualitete të gjithë botës shpërndahuni!
 

 
Festival MbarëKombëtar Teatri Oheeee! Mbarë si mbarësia e si të tërët e përbashkët. Nata e parë sapo ndodhi mbrëmë në 23 të vjeshtës së parë në kryeqytetin e shqiptarisë  ceremonia e nderuar nisi diku më shumë se 30 minuta më shumë se sa është orari i përplasur në letrën e bardhë prej soji të mirë. Nga ana tjetër ishte një foto me goxha histori që na e tregoi ministrija me disa minuta vonesë. Por zoti Çuli tha se ky ishte faji i protokollit. Ndërkohë që zoti Velija një i mbërritur fort vonë, me sa u vu re prej vëzhgimesh rastësore, na tregoi shumë gjëra po ndodhin gjithandej dhe se nuk kemi pse mos kënaqemi shumë por edhe me pak nuk duhet të kënaqemi, se zërat e këqinj që na thojnë se nuk kanë të hanë bukë e ne prishkemi paret po ju themi se shikoni sa mirë që është edhe më shumë do bëhet për shpirtëroren në qytetin tonë dhe dashtë zoti në mbarëkombtarinë e arritshme. Apo nuk e përmendi perëndinë? Nuk e mbaj mend, ndoshta duhet të pyesni dikë tjetër. Foli edhe për teatrin kombëtar. Do ta bëjmë edhe të riun më të mirë se ky, tha kryebashkiaku.
Po po tha ministrja, pastaj shtoi, patjetër.
Presidenti i festivalit dhe kryetari i jurisë, Ndriçim Xhepa që mblodhi edhe duartrokitjet më të hezzituese të sallës, tha se kjo punë duhet të vazhdojë e të bëhet me qëndrueshmëri të paktën një herë në dy vjet në secilin me rradhë prej kryqyteteve që i kishin aty drejtorët e teatrove shqip. Në fakt teatri e ka këtë nevojë dhe padyshim që është një privilegj për ne që jemi aty. Në fakt edhe salla ku unë hyja për herë të parë nuk ishte e keqe. Karrige fine me copë të zezë shtrënguar fort. Unë nëpër 17 rrjeshtat me nga 30 karrike kisha hapur një rrugë të gjerë ku mund të ulen me shilte sa më shumë studentë se nëpër anë bollëku hapsinor ishte i madh fort. Unë nga muri isha shty më shumë nga të katër anët e sallës duke krijuar bollëk e hapsirë nëpër mes. Por nuk është se mbeta i pakënaqur me atë pllajë fort të pjerrët mbi skenën ekranore, alamet teatri. Plot salla në natën e parë. Vetëm nja njëzet karrike bosh në fundin e fundit të asaj ceremonie që pati një pritje dy herë më të gjatë se vetvetja.
Dhe teatri pas këtij justifikimi politik vjen i pafajshëm e si në orar si një komedi që përshëndeste nga largë kujtimin e teto Ollgës kinematografike që sërish e gjen veten në pozita pëlqimi ndër ne. Ndërkohë vepra mbështet masën e vet në bashkëkohësinë tonë e të facebook. Në një fshat diku përqark Shqipërisë së mesme. Një banakiere e ngeshme, ish mësuese për mësim, që për tu englendisur krijon një llogari tjetër në facebook me emrin xixëllonjë xixë, që i djeg barku si një xixëllonje dhe ve foton që kishte të gocës së tezes që është e kolme e ftonjëse. E bënte ngaqë kështu kish mundësi të shprehej bukur e të përdorte njohuritë e bollshme në vargje. Nuk ka ndërmend tradhëti, për fat edhe i dashuri i vet është tolerant dhe e do po gjithsesi kur djaloshi nga qyteti mbërrin në barin dhe hotelin që ata kanë për të kapur xixëllonjën një gënjeshtër duhet shpikur për të mos u ngatërruar në andrallla të kota dhe banakierja shpik. Më parë një trio hap fshatin, mbërrin ky i ciniku i tërhequr prej fjalës e mishit, pastaj mbërrin goca e tezes, mjelëse, pastaj i dashuri i ndezur i saj një veteriner me turp të madh me emrin Miklovan. Dashuria e tyre rrezikohet madje gati dështon dhe kjo mjelësja për pak çon në vetvrasje Miklovanin duke e fajësuar për këtë faqen ku ka komunikuar poezi me një të frymëzuar e duke i krijuar një faqe facebooku ku ai shpallka epshoritetin e vet për kafshët.
Gjithçka zgjidhet mirë. Ky Toni që vjen nga Tirana merr një çupë tjetër që sporadikisht dilte në vëmendje dhe kthehet në qytet, Mjelësja dhe Miklovani bëhen bashkë dhe hanxhiu i ri bën paqe me banakjerkën e tij poete që si përfundim e la për ca kohë pa internet. Pjesa ka në tërësi një mirësi të njeriut.
 Humori është i synuar gjithandej. Në batutë të vogël e komplot të vogël e të madh. Pjesa është edhe e angazhuar politikisht, edhe me ca seksualitet, e aktualitet, dialekti, familjaritet me metodën e këtillë të humorit edhe me gjithë të mirat funksionuan disi. Por në thelb marrëdhënia e saj me realizmin socialist shkon përtej simpatisë për Teto Ollgën. Ajo është në qëndrime të tij brenda kufijsh të mirkuptuar prej moralit shoqëror. Në fraza e komplote të marra si shembull apo tërësisht. Një nanuritje.
Por siç thashë fort politike. Pjesë e dramës është një deputet që komunikon nëpër internet tamam si kryeministi rama. Ai përmend pemë të tepërta nëpër park dhe palma dhe fushata prerjes. Me njërën e tyre përplaset edhe deputeti ynë. Edhe humori gjehet. Njerëzit shtrënguar sup më sup nëpër plate qeshën e u shkrinë. Ndoshta kishte edhe suport por klima në sallë u arrit e mirë dhe njerëzit qeshën duke e ngrohur atmosferën. Pak si estradë. Morëm vesh edhe që njëri filter kishte një problem dhe patëm vapë.
 
Shfaqja, tani. Andia Xhunga me pjesën Tag nga Bashkim Hoxha. Që në të hyrë mundësia për zbutje është aty. Karriket 1 dhe 2, rradha 16. Skena ka në mes një pellg të madh, një basen, të ndarë më dysh prej një dërrase nja dy tre metroshe dhe i gjerë nja dy herë kaq. Për rreth, tre tavolina. Në anë një banak dy kolonat e të cilit mbanin emrin e lokalit paraj a tek njëra dhe s tek tjetra. Përfund banakut ekrani që tregon ofron për ne ekranin e facebook-ut. Aty celet pjesa. Nga ana e tavolinave ka një mullar dhe nja dy dengjen kashte nga këto katroret
Olta Daku është në një nga rolet ku lirshmëria e vet e bën rehat. Ajo ka batuta, sjellje, qëndrime që i sigurojnë mprehtësinë vet të zakonshme. Por në këtë rol, ajo është e bekuar edhe me një tjetër thirrje, dashurinë për vargje të ndjera poetësh të njohur. Aftësi për gjetje të vargut të duhur e krijimit të bashkëbisedimeve me hijeshi poetike. Bashkëbisedues i saj është Indrit Çobani që mund të ftonte vëmendje gazdashëse si me referenca nga Koçi i Vasillaq Vangjelit ashtu edhe me batutë, me dashurinë e vet për vargun e bukur e bisedën shijehollë që e solli në kërkim të banakieres. Me naivitet dinak dhe atë tension të lartë që ai ja shton timbrit të vet pa kurrfarë problemi tashmë. duke hapur e mbyllur zanore e bashtingëllore nëpër fjalë, si në fizarmonikë.
Simpati na fton edhe goca e tezes, Adelina Muça që megjithëse në stereotipinë e rurales disi injorante disi djallushe ngjall befasi me qëndrueshmërinë e vet në personazh. Të tilla personazhe besoj se janë të vështirë për tu përmbajtur prej shkrirjes brenda llojit të vet të madh. Por fjalë të mira meriton i gjithë ekipi që lehtësisht mund ta gjeni nëpër kërkime on line.
 
Nata e dytë.
Nata e dytë nisi herët. Pa u bërë mbrëmje akoma. Në gjashtë tek salla e Akademisë së Arteve. Teatri Kombëtar i Kosovës. Kaligula e Albert Kamysë. Kaligula ishte ai perandori Romak që thonin se zgjodhi edhe kalin e tij senator, Incitatusin e lavdishëm. Ka komente për këtë por që ai është një tiran që zhvati e poshtëroi e masakroi sa mundi kë mundi duke filluar me parinë e romës që e detyroi të ofrohej bordellove të Romës për të mbushur arkën e shtetit e ndoshta blerë ushtrinë që e mbante perandor. Më politike se kaq nuk gjendet.
Por jo, gjendet. Shfaqja e nis dalldinë skenike me një gjyq që është për politikën e politikanët bashkëkohorë. Besoj ja kanë shtuar shfaqjes. E përdorin tre katër herë nëpër shfaqje si pushim dhe denoncim. Lexohen ca akuza për hashima e ramusha dika andej nga veriu përtej kufitar shqiptar. Kjo prurje e re në tekstin e Kamysë e ul ritmin dhe i le njerëzit të pushojnë pak prej asaj zallamahije që si bllok i vetëm jam dakort do theksonte çdo teprim, por një gjyq bashkëkohësisht që përfundim kthehet dikush me gisht ashtu nga karriket edhe ti edhe ti, a, na çan një gjë. Përndryshe kosovarët janë të tërbum, kjo dihet. 
Gjashtë aktorët dhe dy aktoret
Të gjashtë Kaligulë, me radhë, ose bashkë, duke lënë jashtë vetëm një ose dy si objekt të tërbimit. Ose bashkëpunëtorë, senatorë, të afërt të Kaligulës. Poeti Scipio. Kasus a Kajus nga këto romakët ngadhnjimtarë. Dhe personazhe të tjerë të Kamysë. Vejnë një varg të gjatë të purpurt në qafë për të treguar kur janë rimishërime të pranishme të perandorit, e kur nuk e kanë lloj lloj llahtari mund ti pllakosë. Kaligula i ve të pështyjnë e rrahin njëri tjetrin. Ta përdhunojnë ndonjërin. Pastaj dikush ofron seks oral për perandorin. Perandori nuk rresht kurrë së dhunuari, tremburi, kërcënuari, helmuari. dominuari, kafshuari e kështu me radhë. Shtjellimet e Kaligulës për sfidimin e  mposhtjen e zotit, për vuajtjen, jetën vdekjen, pushtetin. Dominimin.
Të gjithë Kaligulë të gjithë viktima. Kamyja nuk besoj se do ta kish pranuar të tillë qasje. Ai si njeri i angazhuar politikisht e shoqërisht e çonte gishtin tek një tiran, ose të paktën ca, kurse Koliqi ynë thotë: të gjithë të gjithë. Nuk dimë nëse ai ishte aty nëpër sallën e lartë e të ngushtë të Akademisë kur aktorja thoshte: edhe ti, edhe ti! Por me siguri që po, se po mos jetë ai as unë nuk jam.
 
Shfaqja tani.
Ky Kaligula që bredh sa tek njëri aktor tek tjetri padyshim që ka energji plot. Megjithëse një aktor duket se mungonte, skena mbeti plot. Regjizori Kushtrim Koliqi nuk mendoj se ka ndonjë prurje fort origjinale në gjetje sfidash të reja për këta aktorë shumë të mirë. Se ne edhe më herët i kemi parë ata ti ofrojnë personazheve të tyre plot energji e përkushtim edhe talent. Adrian Morina edhe Shkëlzen Veseli edhe të gjithë të tjerët dallojnë, por ky grotesku tejet vital mbetet një objektiv i mbërritur me sukses edhe  më herët i skenës kosovare. Edhe ritmi, edhe kolektiviteti në ligjërim, edhe  mjedisi ka dezhavytë e veta, edhe kostumet, edhe ato skelat e metalta. Ajo lëvizje, kënga. Por kjo vetëm në terma të kompozimit të përgjithshëm se pastaj pjesa është e këndshme me skenat e veta.
Por vërtetësia e saj fiton peshë të re prej atij vrulli.  Tre veta me rradhë ulën pantallonat e përdhunuan me objektiva realizmi njërin nga miqtë e Kaligulës. Nga një minutë secili, ajo marrja në gojë prej atij shokut tjetër zgjati gjithashtu dy tre katër minutra të mira, u pështynë në fytyrë me fara luledielli një gjysëm skene të plotë, ja kafshoi veshi ai atij, të shame e të tallme
Mbresa e saj tek spektatori është e plotë. Tani ai di pak më shumë për njerëzit në përgjithësi, për ngjyrat e theksuara të marrëdhënieve njerëzore, ose të paktën bëri një përsëritje domethënëse.
Dakort, kjo energji fshin çdo tipar prej personazheve, çdo zgjatje të fjalëve.
 
Dita e dytë e festivalit u mbyll me shfaqjen e Teatrit “Aleksandër Moisiu” të Durrësit, “Pengu” nga Sajmir Gongo si autor e regjizor.  Pjesa ka në qendër një ‘kamera të fshehtë’  mes kolegësh të televizionit që tejkalon çdo cak etik e përfundon në mënyrë tragjike. Në qendër të saj është njëri prej aktorëve të përfshirë në realizimin e videos. Problemet e tij familjare, profesionale.
Në fillim ekipi i ngarkuar për realizimin e videos diskuton e vendos që aksioni i radhës do të jetë një pengmarrje. Realizon Deri vonë në nuk kuptojmë që kemi të bëjmë me aktorë, por mendojmë se bëhet fjalë për një bandë të vërtetë. Kamera e fshehtë është edhe për ne. Dyzimi i aktorit mes krimit dhe aktivitetit profesional është i lehtë e ne deri vonë as nuk na shkon mendja të dyshojmë në atë drejtim. Në fakt një mendje më vigjilente duhet të kish vënë re që aktori i divorcuar që ka nevojë për kursimet e të birit 7-8 vjeç nuk mund të ishte fort kriminel, por ne nuk e vumë re. Në fakt nuk e vuri re as pengu, drejtori i televizionit, që nën kushtet e manipulimit të kameras së fshehtë shtyhet në vrasjen e një polici e pastaj në një tentativë për arratisje vret në të vërtetë heroin tonë. Pjesa denoncon vështrirësitë me të cilat ballafaqohen aktorët ne vendin tonë. vështirësitë ekonomike padrejtësitë në tregun e punës shfrytëzimi arrogant në vendin e punës, etj.
 
Shfaqja tani,  duhet të pranojmë se gjetja e zotit Gongo është e spikatur e mprehtë. Por diçka e mban shfaqjen në kushte modestie të tepërt. Neritan Liçaj e Kastriot Shehi dhe gjithë ekipi janë korrektë dhe të përfshirë, por diçka mungon që shfaqja të përthithë brenda saj. ndoshta një karakter narrativ i theksuar?

Që të gjithë e dinë, pak a shumë, se periudha të ndryshme të historisë i kanë qejf ca fjalë më shumë se të tjerat. Sidomos në kontekste politike, ekonomike, bashkuese e ndërluftuese. Secila, me vakt, edhe i shërben fushtave elektorale edhe tematikave të diskutueshme në ceremonitë e përditshme, me karakter teorik në çdo nivel ku gjendet qytetari i orientuar politikisht. Për ne shqiptarët e sotit fjalët që kujtohen prej eksperiencash komunikimi me njëfarë imponimi domintat mund ti rendisim:  luftën, luftë e sojit, luftë e klasave dhe heroizmi  i luftës i  gjallë mes nesh, e vjetra e reja, njeriu i ri, tranzicion, dekomunistizim, depolitizim, privatizim, kundër krimit, zhvillim integrim, zhvilllim, etj..
Ja aty jemi. Te zhvillimi. B-ja e artë dhe E-ja e artë u bënë bashkë dhe si BE e artë thanë se ne mund të nisim e flasim për negociata. Një zhvillim. Vendi ndërkohë nuk duket i shëndetshëm, të paktën sipas jehonës informative.
Skeptikët thojnë se asnjë reformë nuk shkon si duhet. Rritja e vizibilitetit e kriminalitetit dhe ndoshta ai vetë, shpeshtësia e aksidentit, prishin humorin e masave. Dy ministra të brendshëm përzihen nëpër muhabete, dhe njëri është në arrest shtëpiak e tjetri, pse nuk duket i distancuar mjaftueshëm prej vëllait, (qoftë edhe prej faktit se parardhsi në detyrë gjithashtu është nën hetim intensiv pse është ca si i afërt me ca trafikantë të tjerë,) dyshohet se mund të ngarkojë partinë me kosto politike të paleverdisshme.
Thojnë për shembull se reforma territoriale, thojnë, ka mpakur zënë e pazëshëm të fshatarit dhe megjithëse ka lehtësuar barrën e marrëdhënies personale në vendimarrje duke rritur efikasitetin, ka lënë bosh hapsira në kolektivitet.
Ndërkohë që edhe në vende të tjera komuniteti tenton ti ketë pranë kompetencat e qeverisjes. Në Itali, psh, reforma territoriale e fundit çoi më shumë kompetenca në bazë e jo e qendërzoi si këtu. Në Angli qeveria aktuale,në zgjedhjet e para pati patur në program shpërndarjen e mbështetjes përmes kolektivave të vegjël. Si  borde prindërish që menaxhojnë shkolla a klube caji që kujdesen për parkun no.23 në qytet ose fshat dhe trashëgojnë fondin përkatës prej njësisë shtetërore që e kishte këtë detyrë.
Nga ana tjetër, vetë kryeministri Rama tha: “ne i ulëm të gjitha taksat, po na preu në mes qeverisja vendore. Të gjitha bashkitë janë lëshu e po mbledhin pare. (pak a shumë)”
Ndërkohë fjala ndërtim u jep tjetër ngjyrim buzëqeshjeve nëpër popullin e gjerë dhe disa bashki mbarështojnë figura të spikatura që jehojnë shembujt e ministrisë së brendshme. Ka ndonjë, që siç përflitet, si Elbasani ku kryetari e ka pak të vështirë të jetë shumë politik se duhet edhe të mbrohet, se po të lëvizi shumë e përpijnë disa vorbulla kriminale që i vijnë përqark.  Diku tjetër vorbullat nuk janë kaq fatkëqija, vorbullat diku tjetër. Por ai tashmë është një shembull i shkëlqyer i pasanikut që me i çik ma shumë mend dhe fat do kishte qenë rehat. Vetëm se nuk i kontrolloi gjërat si duhet kur kishte kuptu se ishte makut me njëfarë kronikërie. Diku tjetër si në Peshkopi më të qetin qytet të lindjes veriore një grup me ndikim e fort tutës  u rrah me një grup tjetër që nxorri si theror vetë nënkryetarin e bashkisë. Figura minore si çuni prej betoni  dhe i forti i të tërave, gjen gjithandej, pastaj. Por gjithsesi më pak se ç’ishin bashkë me çunat e komunave. Pra unë mendoj që njëfarë centralizimi është dashur, sidomos në aktivitet jo të buzqeshjes së zakonshme, ose të paktën jo asaj. Dhe ky centralizim është ofruar.
Një numër më i madh njerëzish marrin shërbimet tek privatë, të detyruar ku prej mungesës e ku prej nevojës për shërbim më cilësor. Mjeksi, edukim, transport. Buxhetet përkatëse i shkojnë nga pas. Thojnë që nuk i bëjmë dot vetë, “se as specializi nuk ja vlen, besim te vetja kemi pak, fjalët janë. Ja edhe unë nuk dua, por është rrota e inercisë dhe kjo nuk ndalet dhe veç hipën në të. “
Në drejtësi e polici po jepen shembuj. Pavarësisht mosbesimit praktika edhe mos qoftë e sukseshme mbetet precedent. Papritshmëria e reforma mbetet e lartë. Gjyqtarë të caktuar në masë të madhe u panë se janë trashur zverkun në mëkat që dënohej rëndë, por që shyqyr është lehtësuar ndëshkimi.
Këto privatizime e shpenzime janë ende në vështirësi, por ne do bëjmë shembuj në drejtësi dhe ata do të inatosen dhe do ta ruajë inatin dukë bërë shembujt e vet. Ndërkohë ende nuk dimë se ç’pjesë e buxhetit të shtetit është konfiskimi? Natyrisht nuk pritet që valë të dënuarish e ishdënuarish të migrojnë brenda e jashtë pushtetit e dënimit, por qasja e këtillë në pabarazishten e lashtë është problematike. Sidomos për socialistët që siç e tha edhe kryministri dallojnë prej të tjerëve sepse kur shohin dikë keq në rrugë ndjejnë keqardhje dhe duan të bëjnë diçka.
 Por në drejtësi  gjthsesi edhe një shembull. Gjithë policia po prezantohet me nevojën për tu prezantuar në terma të pasurisë që zotërojnë. Kur të kontrollohen edhe kalimet e pasurive ose burimet e pasurive nga ndonjë tjetër edhe ndonjë tjetër. 
Ndërkohë këta vetë në rolin e keqbërësit  nuk po tremben.  Mos vallë tashmë mjafton orientimi profesional dhe nuk ka pse të ketë implikim ligjor?  
Europianët na thanë hajde flasim një herë se sa i besueshëm jeni shoku qytetar. Ligji, ku është ligji? Po leverdia ku është Leverdia? Apo sic e thuhet në këto raste potenciali. Megjithëse nuk jam i sigurtë, po një sy është gjithmonë çelë.
Ndërkohë  zëra të nxituar analistësh gjurmojnë një ftohtësi të profecisë në fjalë të ritualit kur perëndesha ende nuk ka zbritur nga retë, madje as që e kanë thirrur akoma dhe as kurbanet e shenjtë nuk i kanë bërë gati.
Nga socialistët pritet qetësimi i zhvillimit, zoti Rama; lënia e kësaj fjale të marrë pluhur diku nëpër rafte prit një herë të merremi vesh kush po bën cfarë. Kalibrojmë sistemin kujdesemi për të lënduarit e shumtë të tranzicionit. Traumat, pësimet, gjendjet.  Pse, si  na ndikon kjo? Qetësi nëpër lagje, mbrojtje me nxitje të një fryme bashkëpunimi, mbështetje e jetës universitare dhe derdhjes së saj në komunitet. Komunikim e solidaritet ndër njerzor. Cicërim. .
Vetë Viviani kryeministri francez, i 1914ës kur ndodhnin plot gjëra, merrte mësime në Comedie Francez për deklamacion dhe sipas historianit Zeldin, harxhonte orë të gjata duke praktikuar fjalimet e veta të parlamentit sikur të ishin këngë. Kurse ne jeta parlamentare na duket edhe si log jashtëparlamentar.  Rregullatorët e diskursit nuk janë më të qartë Pjesë e revolucionit urbanistiko-politik të vendit duhet të jetë parlamenti i ri. Urgjent kuvendi i ri në formën e një amfieatri ku politikanët kanë njëfarë mundësie për intimitet dhe lëvizin rehatshëm. Fjalime si këngë. Ndërkohë që këngët e tij janë fjalim. Ndërkohë që po ndiqet vrulli i një lëvizje drejt Europës të venosur në një sallë të madhe mbledhjesh si një corridor i gjerë me një krye e një fund të vendosur para njëri tjetrit si ushtarë. Pa qenë as pranë njëri tjetrit e as përballë kundërshtarit. Edhe romakët e lashtë e shihnin në sy njëri tjetrin. Mbi kubetë e xhamtë guximtarët tërheqin vemendjen dhe rojtarët hezitojnë të ndëshkojnë.
Por jo, në vend që të deautomjetizohet vendi e të rritet kontakti ndërnjerëzor për të qenë pranë njëri tjetrit dhe të denoncohet makutëria e sëmurë; si një dobi qesharake për burra e gra me vese që i mori rrjedha e një kohe të vrullshme dhe menduan se janë më të sigurtë brenda makinash dhe të mbahet lartë flamuri i solidaritetit utopik; na ndizet dritë e gjelbër për zhvillim. Në shtrat të realizmit socialit bën pritë urbanizimi intensiv zhvillimor.
Prona, projekti, leku privatizimi, ndërkohë  20 ndër 21 gjyqtarëve që u shqyrtuan  mbetën pa fsheh nga 500 – 600 mijë dollar.  Leku që vrullon sa andej këndej nëpër duar dhe josh vajzat e bukura, djemtë azganë, dritat e tingujt, shijet, rehatinë e sediljes e ulëses e kështu më radhë.
Duke pas gjithë këtë vend, të gjithë sërish vazhdojnë e mblidhen sa më pranë një qendre me rrugët si autostrada. Na duhet qendra e qytetit andej nga treni, poshtë. Bëni në qendër një park gjigand që të ketë në qendër kopshtin zoologjik më njerëzor në vend, rrethoje atje me rezidenca tre katër pesë gjashtë katëshe. Ke dhe një lumë që sapo mbërrin prej Brarit të bekuar dhe nuk e ka takuar akoma Lanën fatkeqe. Merr lëndina atje. Shtriji gjërat i dashur, pse duhet të fitojnë pak shumë, kur socialistët trima nuk e hopsin pabarazinë.  Rrugët e vendit ende nuk po përfundojnë.
Qytetin e Tiranës ta shpallni zonë muzeale të realizmit socialist. Në turr e sipër digjni edhe godinën e parlamentit. Tja bëjmë theror tëardhmes. Akademia le të shpëtojë dh eta ketë rrënojën e bdekur mbushur me barishte oborr të vetin. E të mburren sikur gjoja ata vetë e dogjën.
Dukja e makinës nëpër Tiranën e vjetër të kushtojë 2,300 lekë të reja në ditë. Gjithkush dhe pastaj aty afër të ndërtoni qytetin e vërtetë që si në terma akitekturorë ashtu edhe ambientalë e socialë, energjitikë e kështu me radhë e ti referohet njohjes sot.
Ku të mund të shpërndahet në mënyrë të përqendruar energji përmes gazit të lirë, ku mund ta korrim diellin mëngjes për mëngjes me panele kurse secili ta ketë turbinën e vet të vogël në lumë e nëpër to të lozin troftat kukafshehti, ku të mbledhim pikat e vesës  për të zierë kafen e mëngjesit ndërkohë që flasim mes vedi. Edhe mutin ta bëjmë biskota për eukalipte që aq shumë na u mërzitën këto vite.
 Por jo, një sasi jashtë zakonisht e madhe parashë lëviz nëpër një dorë muresh e sipërfaqjesh ku me dritë e ku pa dritë e ku drurët rrinë pranë e pranë e mezi dallohen.
Zhvillimi!?  
Ja një ide tjetër me zhvillim. Me hap kanale pa fund, kryesisht në zonën perëndimore të vendit.  Po sa? 20 kilometra, tridhjetë kilometra për lumë. Një rezervë ujore nëpër Myzeqe me kanale të gjerë të përshkueshëm prej varkash mes drurësh që prodhojnë peshk ujrash të ëmbla, serenata me çifte, kallamash ku strehohet turisti postviking. Akuakulturë. Ta konkurojmë  Indokinën për prodhim orizi në impjante jashtëzakonisht  të mirëorganizume. Do ti pyllëzojmë kanalet me buaj. Edhe Bistrica duhet të nderohet me një shtrat dhjetë herë më të gjatë. Dhe mos nxitojë ashtu drejt detit se kemi edhe ca punë. 
Ultësira pranë Velipojës a nuk ja çon vallë një kanal  ujë deri afër ranës së hedhur e që kthehet mpasht në 17 kanale të vogla që  pyllëzojnë lloj lloj oazi në kthim, e përshkojnë në kthim qytezën e velipojës dhe….
“Pylli oriental dhjetpashor perëndimor, shpëtimtari i planetit tonë të dashur,” do të jetë slogan ynë. Madje jo, “ultësira perëndimore zonë këmbësore!” Vetëm nga helmi akrepave do nxjerrim 1 milion dollar për hektar. Një kile lëng akrepi kushtonte 370 mijë dollar e diçka, duke qenë lëngumë i shtrenjtë në tregëtim. Dhe ne, fap, ngrejmë hije për pelikanë që i popullojmë me akrepa që i mjelim si dele. Unë mbështes edhe dërgimin e vullnetarëve në aksion, por po nuk u pa me vend, nuk ka problem.
Kanalet në asnjë mynyrë të mos jenë më të ngushtë se të tre metra dhe ku të jetë rasti të shkojnë në shtatë a tetë. Me baltë të ngjeshur fort dhe në vendet për tu larë sipas masave të sigurisë. Me porta në pikën ku lidhen grykderdhjen për tu derdhur pastaj, dhe uji tu ndrrohet sipas nevojës dhe kërkesave mjedisore për grykderdhjen origjinale. Dheu i gërmuar të shfrytëzohet për popullimin me kodra të disa copëzave që do të mbeten në shfrytëzim nga toka e rrafshët që ndodhet aty pranë. Një kodre edhe ja komandon ujin më mirë edhe sipërfaqjen ja rrit rrafshit. E zgjedhim sa të ngrohtë e duam. Ja lshojmë lumin, ja heqim lumin. Edhe përmbytjet kemi për ti shmang. Mishkonjat që të gjitha do ti mbysim nëpër përmbytje gjakatare ditën që do lëshojnë vezët. Si në filma me alienë. Megjithëse do na mbeten harabelat pa ngrënë, po i japim edhe atyre bukë të mbetur qullur në ujë.
Mund të mendojmë për ndonjë prodhim. Ta bëjmë një vreshtë të bukur që ta hajë e ta pijë danezi norvegjezi finladezi anglezi dhe shqiptari  bashkë, si në një anekdodë të bukur ku këto nuk bëjnë gara si në shumicën e barsaletave me tre veta, ose katër përfaqësues të vendeve të ndryshme.. Megjithëse unë mendoj që të vazhdojmë me shalqinin, por të kolektivizohet prodhimi e të përdoren teknologjitë. Të bëhet llogaria të pyetet kush dashuron fshatin le të rrijë, të tjerët me short në Tiranë, Lushnje, Fier, Vlorë dhe Himarë.
Të thërrasim një mijë pelikanë nga gjithë mesdheu me pushime. Lloj lloj flamingoje e dalluar nga Tanzniakapërtë ardh mepushime. Tre javë. Të gjitha të paguara. Edhe unë nuk kam për ta derdh bukën e tharë e po jua çoj. Blejm edhe ndonjë kile peshk po qe nevoja.
Foka të ujrave të ëmbla nga Amazona do ftojmë.
Por më përpara na duhet të ftojmë dy firma ndërtimi që të kenë si ato tryelat e malit që u hapën tunelet për Kukës e Elbasan . Por, për baltë. Kanë për ta qa. Për 3 dit tridhjetë e tre metra kanal ka për të hap. Balt. Ne cajm malin. Firmat po të jenë vendase unë nuk jam kundra, vetëm thuaji  të mbajn mend që vendi është mëma jonë. Vetë Merkeli ka për ti hedh të gjitha kursimet e veta për realizimin e këtij plani. Po nuk e erdhi edhe ndonjë tjetër unë s’marrkam vesh. Fermat e krimbave të mëndafshit do ta mbulojnë gjysmën e Adriatikut me mëndafsh të shtrënguar fort që njerëzit duhet ta kalojnë duke rendur gëzueshëm matanë, por vetëm se me çorape.
Dhe kur të hedhim ne fishekzjarre gjurmën e dritës do ta kenë më jetëgjatë se çdo fishekzjarr, pse reflekton në të pafundmin kanal.
Por më përpara Teatri ynë Kombëtar duhet të ketë kryeministrin tonë të dashur spektator të rregullt. Si nuk e mbikqyr hiç të emëruarin e vet në teatër zoti kryeministër?
Për më tepër zoti kryeministër duhet të ndërgjegjësohet për dobësitë e veta në mimikë, portret, përdorim të lëvizjes së syrit. Gjatë konferencës të rëndësishme për shtyp në Berlin krah Merkelit, kur nisi të shkruhej ky shkrim, dhe gjithandej, ai na kujton që ky kyeministër nuk sheh teatër. Mund të njoftohet edhe Toni Bleri të na sjelli një trajner sysh të mrekullueshëm nga Londra, por mendoj se leverdia kombëtare e do me teatër, qoftë edhe në Londër. Ose me punë në prodhim, për tre muaj. Nuk duhen parë të gjtha gjërat nga brenda. Kjo eksperienca kaq individualiste e protagonizmit të lartë nuk ka si të jetë e shëndetshme.
Kryministri të mos harrojë përqindjen e pagës që i paguhet si përgjegjës në emërim të drejtimit të teatrit, operas, ndonë filarmonie, ndonjë galerie a ku di unë. Ai i pari duhet të duartrokasi në këmbë, i pari, për rreth 327 sekonda në premierë dhe 64 sekonda në shfaqjet që prej detyrash më serioze i humbet në premierë. Kështu shpërndani dhe pak qetësi.  Mileti është i shqetësuar. Kudo ku qeverisja shpall autoritet shpallësi tregon përfillje, edhe te “Njëmijë e një net” kështu ishte.
Po për mysliman e të krishterë kush të tha të flasësh zoti kryministër,pranë Merkelit teë shtrenjtë që rrezik nuk do ta kemi më në të ardhmen jot ë largët të Gjermanisë dashamire? Ta kërkoi ambasada, pati pyetje? Ka shqetësim? A duhet lidhur islamizma me Evropë? A është vërtetë një tematikë kaq e lidhur kjo e integrimit dhe religjionit? Pavarësisht ndjeshmërisë  Komunitete myslimane më të mëdha se ne janë pjesë evropës prej kohësh. Rriten e gëlojnë. Pastaj frika se ne po imponohemi në hapsirat institucionale demokratike europiane prej pabesishë të frymëzuara jo prej qytetërimit tonë tonë perëndimor është e pabazë, pse jemi kaq të vegjël e të vetmuar rrethuar prej fqinjësh që na trembin e mbajnë poshtë.
Ne thjeshtë jemi të varfër e të traumatizuar prandaj dhe jemi të përçartur prandaj dhe nuk kemi shumë leverdi. Ose një leverdi që mund të arrihet tjetërqysh dhe që mbetet e arsyeshme dhe e ligjshme fiton mbi integrimin dhe është fqinjësi e nivelit sui generis 371S. Integrimi europian i Shqipërisë në këtë apo atë vit është një bast garash.
Pastaj pse flet zoti Rama se ne nuk e ditkemi  sa myslimanë e të krishterë jemi (mos është zoti Rama idhujtariI kishës unitare të zonës së Shpatit që i bëri ortodoksë e katolikë bashkë?). Po bektashit?
Mendoj se ka një zgjidhje. Tani, dallimi i besimtarit e jobesimtarit po rritet. Komunitetet fetare brenda vitit të përpilojnë listat e veta të anëtarësisë dhe të na i komunikojnë. Islami ta lejojë pluralizmin e brendshëm. Sunitë tradicionalë e Vahabistë reformatorë të shpallen prej njerëzish të lirë në edicion qëndror. Komuniteti mysliman bëhet “Konfederata mbarëkombëtare e besimtarëve në Allahun e madhirëshëm.” Adventistë të ditës së shtatë e ndjekës të marangozit Jozef, dhe unitarët shpatarakë natyrisht, I kanë konfederatat e veta, megjithëse këta të fundit sikur e harruan atë muhabet më duket. (Edhe frekuentuesit ose vizitorët e herëpashershëm të quhen, mjafton të paraqiten për regjistrimin e emrit, qoftë edhe me urdhër nga babi a mami.  Edhe të  na sjellin statistikat dhe ti nuk ke pse i flet kot zonjës Merkel.Me thënë nuk e di, është keq. 12510 jehovajsa, 430,000 ateistë nga radhët e bashkimeve profesionale dhe 2,210 nga ushtria, kisa emëvetshme e kalasë Elbasan, 783. Prifti novator I filan katuni kaq e aq. )
Por ti jo, ti flet për një katastrofë të llahtarisur që se nga vjen. Jetë a vdekje në Evropë? Na pranoni direkt se është bërë shumë keq!
Do coptohemi me shkije grekë e islamik turkovahabist? Tobestakfurllah! Apo thjeshtë presioni i brendshëm për të fituar paligjshmërisht nuk do të përmbahet e pabarazia do të jetë e skajshme duke nxitur tension që gjithsesi do të vlojë diku atje poshtë? Nga vjen gjithë ky rrezik zoti Rama se na llahtarise? Rusët? Erdogani dhe njëfarë princi Arab?
Ne të shkretët po rrijmë rehat. Ti na thu jo po kanë rënë vrasjet, jo po është rehat, ky është shoku jonë nuk ka vëllezër. Gjithandej po lulëzon. Oborre për të gjithë. Kur pastaj fap: vdekje e dalldi!
Urgjent me u kthy në Tiranë e mos largohesh nga zyra prej orarit 8 e gjysëm  me 5 e gjysëm asnji ditë! Recito fjalimet para pasqyrës 12 orë në javë, shko në teatër. Takime në zyrë 12 orë. Jetë parlamentare. Aktivitete partie. Ca bon t ikatun më katun me lloj katunari që ti ngre nervat? Ata le ti takojë Fatmiri. Pastaj futja kafe të qeta me miletin nëpër hije ose ik jashtë shtetit. Këtu është rehat lloj lloj robi, na mundohesh ti që të kemi më të mirin.
 Udhëtimet jashtë orarit të punës për qëllime partiake nuk do të konsiderohen punë jashtë orarit dhe nuk do të mbështeten logjistikisht. Ta bëjë partia nga fondet e veta! Dhe mos u lodh shumë se na duhesh i kthjellët. Edhe ti rrëmbeju sa të mundesh atyre se ashtu janë ata. Ndonjëherë në ndonjë shirit mund të vish, po jo katun më katun. Ç’është kjo fushatë në një qetësi elektorale si kjo? Pa opozitë dhe për më tepër tutkunia opozitë e paqenë është në protestë nervozuese vetëm për hir të motivimit të pako aspirantëevetë ngeshëm.
Aman, se do bëjnë ndonjë lëvizje të re, se nuk e duroj dot. Të pakënaqur ka plot, tepricat janë të bollshme nëpër fushbetejën elektorale.
Ai dështim i zotit Lul në protest ishte një lajm i keq për ju zoti Rama. Ti në vend të financosh autobuzat, tallesh. Një lëvizje e re rritet kollaj, kudo përqark ka dëshmi. Alenca e lidhjes së veriut me pesë yjet në Itali ishte çudi. Gërku gjithashtu me një alencë komunisto-nacionaliste.
Darkort prania e vëllait të madh që shenjoi rritjen në lagjen socialiste do jetë e pranishme, po prap ky dreq milet e merr politikën kollaj. Fillimet kanë entuziazëm. Pazarin e përcakton ai që ka më pak lekë dhe bollëku yt mund të jetë i padobishëm. Një moment shkarje dhe partia do drithërohet nga ideja e së panjohurës. Dakort po nuk deshën çunat, nuk bëhet gjë. Por, mileti, siç e thamë, aktualisht e ka kaparin e ulët. Aman, se do dali ndonjë çudi!

Presidentet, ishte titulli i lojës austriake nga Werner Shwab, që ndodhi ndonja katër orë para mesnate një nate prilli, në ambjentet e mbyllura, mu në një nga pedonalet jashtëzakonisht të vetme të qytetit. Regjizorja Sabine Mitterecker bën  Adriana Tolkën, Ermira Gjatën dhe Eni Janin bashkë dhe befasojnë me lojën e tyre kur na tregojnë jetën dhe aspiratat dhe ndodhitë e hobet nëpër të keqen që si fill i lidh tre gratë në një takim ndonjë pasditeje të përjetshme te shtëpia e njërës prej tyre.
Fe, moshë, gjinorësi diskriminuese, shtresë, fat i keq, energji seksuale dhe ngjarjet rrotullohen për nga e keqja e ndodhur, varfëria, deliri, braktisja e familjes, përkushtimi vetehumbës, dashuria. E zeza  e zgjedhur me qëllim dhe e mbarshtuar. Në një bisedë plot rrëfime, që zgjat deri fund.
Sipas meje pjesa mund të kishte dy akte.
I pari, ku prezantohen këto tre presidentet. (Presidentet? Presidentet, pse kështu mund të jenë edhe ato, apo pse ato janë kaq të pavarura në një autonomi realiteti  vetjak sa padyshim ishin edhe presidente të atij sovraniteti fatkeq?)
 E para ish një pastruese kaq e varfër sa gjërat më të shtrenjta në terma posedimi kishte një kokore prej gëzofi që kish gjetur në plehra dhe një televizor, me të cilin fillon pjesa e që na sjell tingujt e një melodie gjermane disi të njohur. Kjo jeton me një bir pijanec, që nuk arrin të krijojë dot një lidhje për të qenë, e që dehet përditë ndërsa endet nëpër qytete si shitës ambulant.  Ajo është autoriteti moral i muhabetit dhe duket se edhe mbi ambjentin ka një ndjenjë pronësie më të lartë, ndoshta ngjarja ndodh në shtëpinë e saj, Erna (Tolka). Ajo e dënon shthurjen dhe prirjet naziste të Gretes, fanatikes shpirtmirë të qenit të vet . E ve dhe e divorcuar, Grete ka veç një vajzë që jetoi një abuzim seksual prej burrit të dytë, e që pastaj pasi humbi aparatin riprodhues prej sëmundjes, u degdis në Australi, nga ku dërgoi një herë një kartolinë, për të thënë që kish mbërritur.
Grete (Gjata), kjo mendjelehtë qejflie, egzistencialisht korrekte, mbante detyrën e skandalizimit të publikut.  Është meritë e saj që lanë sallën disa spektatorë të paekzpozuar ndaj të keqes kaq shumë (ndoshta dhe u gjetën të papërgatitur dhe kishin ardh me fëmijë në koncertin vienez të imagjinatës me teatër.)
Tjetra, Marileja (Jani), një punëtore e palodhur. Specializimi i saj është zhytja e duarve të pambrojtura nëpër kanalizimet e haleve. E thjeshtë fort në kërkesa për jetën.  Ajo që kish kaq pak neveri  ishte edhe fort e devotshme në besimin e saj në kishë e Krisht. Në fakt, të tre personazhet e shpallin besimin në Krisht.
Dhe akti i dytë ndodh po aty, e skena mbetet e njëjta, e ngjarjet, janw nw thelb njw bisedë, të pandërprera. Ndërsa vazhdonin e flisnin atë pasdite në shtëpinë e ndonjërës a në një sallë teatri e tregojnë kush janë e ç’halle e gëzime kanë e si e shohin jetën e botën , por pastaj, në këtë akt të dytë nisen trillojnë për njëra tjetrën në një si ëndërr syhapur të përbashkët për pjesmarrjen në një ballo a festë që merr e dalldiset gjithnjë e më fort. Një bisedë miqësore e intime mes shoqesh kur flasin me radhë, kthehet në një profeci që sikur edhe përmbushet. 
Fillimisht nis Erna me dashurinë e saj për personazhin e rëndëndësishëm ndër të papranishëm, të qoftexhiut. Pastaj vazhdon Grete që shpik një muzikant shtatmadh, që sa nuk e çante tubin kur i frynte bashkë me shokët në orkestrën e festës. Një fantazi fort erotike, teksa kërcenin kërcimin e tyre të parë në hijet e largëta të një salle kërcimi e kjo mendonte skenarin e një dashurie që e jetonte kur, fap, e gjeti në bythën e vet  gishtin e muzikantit. Pastaj Marileja, në trillin e vet ëndrron egzaltimin e klientelës së kësaj feste kur ajo zhbllokon tre banjat nën sfidat budallallepsëse deri në tallje të një prifti.  Monologu i saj mund të jetë edhe një miniakt.
 Profecinë, që është edhe mbyllja e asaj feste, e mban Marileja. Në këtë profeci, ajo  imagjinon përfundimin në spital psikiatrik të Gretes dhe vdekjes që qenit të saj në shkelmin e vetëm të dhëndrit të saj të panjohur, ajo i lëshohet Ernës dhe parashikon për të vdekje prej përplasjes kokë më kokë me të dashurin e vet  fort të devotshëm, disi në gjendje të mirë ekonomike dhe në këto kondita edhe të dashurueshëm.
Por në fakt, ajo që shohim në skenë është se kur e panë se fati i vet i shkoi kaq keq,  këto vejnë e gjejnë ca thika elektrike dhe nga gjinjtë e shëndetshëm të punëtores derdhën gjak prej lëngu me ngjyrën e trashësinë e duhur dhe me bollëkun e nevojshëm, ndërkohë që artopolanti këndonte zhurmën e tyre. Dhe mbyllën pjesën në gjak.
Ky damari që sjell zi është fort i shëndetshëm, por duhet pranuar që zija ishte nga më përpara, por në fakt edhe më përpara se më përpara dhe vazhdoi edhe mbrapa. Por ky brez kjo eksperiencë njihen për terrin më të errët, pse një luftë që mos me e besu kurrë ndodhi. dhe pasi u braktis shoqëria pse ajo 
Shfaqja
Mu përballë nesh ishte një si piramidë ndenjësesh njësoj si të sallës. Me bazën pranë nesh me nëntë karrike për të kulmuar tre rreshta më andej me tre karrike. Katër rreshta gjithsej. Ç’ do të thotë që në teatër jemi të gjithë të barabartë? Ja edhe ne si ju jemi, njësoj po ulemi. Apo, që presidentet ishin njësoj si  ne? Madje pikërisht pse ishin njësoj sit ë gjithë ishin edhe president? Mjafton të ulesh andej. Ashtu si ty, në një kolltuk stofi të kuq puthitur me tegela nëpër mes, sallash teatri në të dy anët ishte i ngjashmi yt, pra je ti? Shyqyr që nuk ishin vesh si për teatër. Por ato duket se nuk janë prej soji që shkojnë në teatër dhe ne aty rifitojmë besimin për të ndryshmet tona dhe përgjojmë shfaqjen.
Dy protagonistet e para ulen në rresht të parë, mu buzë paraskenës, e treta lëvizte, pastaj lëvizën të gjitha.
Personazhi i Tolkës fillimisht duhet të lëshojë një lumë fjalësh që i angazhon të gjitha. Ajo sikur ngre skenën. Ajo përdor teknikat e predikimit, gjykimit, rrëfimit, ndotit e skandalizimit, etj.  Personazhi i saj flet shumë dhe lëviz pak, tregon për vete, për të birin, shpreson ta martojë, ankohet për jetën e vet. Flet për besimin e saj, për dobinë e kursimit për dashurinë e saj.  Makiazhi i saj  një herë i bëhej një si maskë teatrale kohësh të teatrit me maska, e një herë i lehtohej fare e ajo e mbante pas. Pra një kanavasë e madhe që mezi mbushet me bojra.
 Në këtë aktin e dytë, që thashë, ajo shkëputet nga skena dhe si për të fituar një distancë e intimitet vjen e vihet në anën e majtë të sallës paralel me rreshtin e tretë a të katërt, me drita plot që i mjaftonin dhe sallës. Afërsia me karriket e përgjysmon dhe ja fsheh këmbët që në skenën e parë plotësonin personazhin e saj me sëmundje e vuajtje shtesë. Shikimi i saj është kaq plot vetbesim e tinzar, shpesh i drejtpërdrejtë. I zgjuar. Ajo rilind si personazh. Një zhvendosje e tillë e personazhit,  që lejonte kaq butësisht të fitohen tipare kaq të reja, ishte një mundësi e plotësimit të personazhit të parë. Një zhvend Pa ndryshuar veshje, e grim, duke ruajtur të njëjtën narrativë, të varfër e kursimtare, ajo tjetërsohet, bëhet objekt i ritualtit të flirtimit. Dhe gjallërohet dhe përshkon një distancë të dytë prej aktores tek personazhi.
Ermira Gjata ishte personazhi skandalizues pa dyshim na surprizoi. Zonjën Gjata unë prej kohësh e kisha të pakët në vëmendje e nuk munda të ndjek shfaqjen e saj të fundit tek ky teatër dhe që ishte nga të rrallat, por  sonte, ajo ishte kaq e natyrshme. E shlirë deri në shthurje, njerëzore deri në thyerje, e lehtë por e ngurtë. Ajo i dha. Kontributi i saj për shfaqjen ishte i shkëlqyer. Personazhi i saj vajton, shijon, vuan, dashuron, lëngon gëzon, pranon.  Mbajtja brenda pranueshmërive të spektatorit e ngjyrave të këtij personazhi, e njëkohësisht përmbushja e detyrës për të qenë provokuesja në një pjesë shumë provokuese ishte një detyrë që ajo e përmbushi kaq mirë. 
Jani ishte brenda një personazhi energjik e të vullnetshëm, e devoshtshme, e shëndetshme, naive, ajo mbetej e pamposhtur  në simpatinë e vet dhe kjo shkaktonte një rënie të lehtë tensioni dhe mbjellje të shpresës. Për postrealistsocialistët e prerjes sime kjo zbutje prej saj ishte e pëlqyeshme.  Ndërkohë që bënte edhe punën, duke përcjellë ndodhi me mutra e besim ndër ne. 

Unë ju ofrova karriges time me pavarësi prej çdo lloj konteksti dhe u mbrojta deri në fund me vendosmëri prej ditjes së parakohshme, po tani në fund nuk mund të rrija pa marrë vesh se Shvabi ishte edhe skulptor dhe shkroi 16 pjesë për teatër e shumë prej tyre u vunë në skenë e i dhanë njohje e mirënjohje gjithandej. Lindur në 1954-ën ai ndoqi artin në një shoqëri që kish tharë ndjeshmërinë nëpër ngjarje madhore ndaj ai duhet të kërkojë tronditje. Vdiq më 1994-ën.
Jonila Godole kishte bërë përkthimin e veprës dhe ishte në shqipe që i ndihu aktoret ta plotësojnë personazhin.
Mitterecker, gjithashtu austriake, me një listë punësh të vëna nëpër Vjenë e kah mos, që ngjall respekt, na ka nderuar me vizitën e saj.  Një kërkim i lehtë nëpër youtube ve në dispozicion një numër të madh ekspozeshë të shkurtra nga vëniet e shumta në skenë të Presidenteve dhe zonja Mitterecker bashkë me Gjatën, Tolkën e Janin na dhuruan një eksperiencë pranie tonën.

Ndërkombëtarët. Kjo gjerësi njerëzish që janë të pranishëm larmishëm në realitetin tonë janë tepër shpesh edhe si organika e një përfaqësie diplomatike europiane në Shqipëri. “Përfaqësia diplomatike europiane në Shqipëri” Kështu shkruhej në derë të pronës ku ishte vendosur përfaqësia e zhvillohej e xhirohej në masë të madhe ngjarja jonë. Dhe përmblidhej tek  Ndërkombëtarët.
Organika: Shkëlqesia e tij, ambasadori. Zëvendësambasadori. Krerë e punonjës të departamenteve të ndryshme nga vende të ndryshme si Franca, Spanja, Greqia, Anglia, etj. ishin aty. Dhe e shoqja e anglezit, gjithashtu angleze. Në skajin fundor të organikës, por gjithësesi me mundësi për të prodhuar raporte e projekte, dhe me kurajo, e që ka shkruar një komedi që hap filmin është protagonisti ynë, një djalë i ri në të njëzet e pestat e sipërme. Shqipet përfaqësohen gjithashtu nga një sindikalist, spiun i dyfishtë. Kamarieri, spiuni i shpallur i shefit; një servile për të cilën na tregojnë se përdorimi i mirë i zërit është aftësia që mban të punësuar, një çupkë ca si fort lozonjare që i është dhënë shkëlqesisë së tij, por pastaj shantazhon shkëlqesinë me aferat korruptive që ka me ministrin e çojnë nëpër bashkëpronësi  fabrikash e të tjerash dhe emërohet në ambasadë diku andej, dhe ministri, kopshtari që humbi në vjedhje të rezidentëve fqinj qengjin e vetëm për djalin ushtar, e të tjerë.
Ndërkombëtarët, na paragjykojnë për injorancë të theksuar, prirje për shkelje, ngatërrim në besime fetare disi pa kuptim, primitivizëm që shpëtohet vetëm me veçim. Kriminalitet të lartë. Fatmirësisht, për politikanët tanë thuhet se janë reformatorë dhe dembelë, prej zonjës Pik. Ndërkohë që mjekët perëndimorë dijnë të shërojnë me aspirina, kundrejt vendasve që nuk ja kanë idenë hiç asaj pune.
Ndërkombëtarët? Këtu, mendoj unë, duhet pranuar se shumica e problematikave janë më së pari të natyrës së njeriut. Ky është problem edhe klasor dhe i psikikës së përgjithshme, e ca thojnë: ‘homi homnes lupust est’, e ca që thojnë, - jo se është i mirë po ka vujt shumë. (Dhe në vazhdë të këtij diskutimi do doja që nën titullin përfaqësi europiane të kishim emrin e një vendi konkret si për shembull Gritanfrasp (duke zënën në gojë fillimet e cdo nacionaliteti të përfshirë,) ose Frasptangri ose Angrifraspt. Por, jo europiane, europiane është një identitet që ne e aspirojmë fort. Ne europianë jemi vetë. Edhe stërgjyshi ka qenë europian, po ashtu kemi pas një bela.)
Por jam dakort, një komedi ngjall të pagjallin, por një komedi ama. Ku është komedia këtu? Për dramë pastaj, ne e duam kamerën te plaga e jo një katalog plagësh diplomatiko-egzistenciale, jo aq tragjike, erotike, mashkullore në rini të ngjeshur e orientim gazmor ironik e të idhët. Se kjo pakson rrugët e inovacionit.

Vetëm pak para fundit, spektatorët e shumtë  shkrythën zhurmëbërjen e përfshirjes. Publiku përballë nesh atje te komedia qesh, ne rrimë të painfektuar prej atij gëzimi. Ne jemi të gjithë në dilema social politike erotike, gjeostrategjike në fakt. Qytetërimore të mbijetesës apo qysh po i thojnë.
Por në fakt funksionimi i një institucioni ndërkombëtar nga brenda është interesant. Unë kam pasur rastin të hedh vështrime vjedhurazi, nëpër eksperiencat e mija dhe padyshim jam i gatshëm të dëshmoj se janë të përhapura këto ndodhira e qëndrime. Edhe personazhet. Dhe natyra e njerëzve që i përshtatet vendit të punës. Një rrëfim për si tentojnë të përafrohen tiparet e njerëzve prej kontekstit
​
Unë u nguta e zura vend në rradhë të tretë dhe njëfarë drite e tepërt nga ekrani ma relativizon sigurinë në përzjerje për diskutime ngjyrash e fotografie,  por gjithsesi dukej se skenat ishin prej drite të bollshme. Nuhatet qasja televizive në shkëlqimin e vërshimin e ditës në perden ku projektohet.
Një fragmetim i  rrjedhës mos me ta marrë mendja. Tre marrdhënie dashurore. Madje jo, katër. Jetë institucionale, realitet shqiptar, teatër brenda filmit në katër a pesë copëza të shpërndara me periodicitet por edhe me përkitje kuptimore me kohëzgjatje që varion pa kaluar 6 minutat (ndoshta). Por ashtu edhe nja dy reflektime të rrëfyera në monolog të protagonistit që kanë edhe një fëmijë që është ai vetë, për tu ilustruar. Një balonë fëmije ka ngecur në oborrin e ambasadën e botës së lirë si një ëndërr. Pastaj një mision bamirësie për të shpërndarë ca kukulla në jetimore, dështon. Raporti, dhe pse duhen raportuar probleme. Një dashnore. Edhe një dashuri. Pushimi pa dorëheqje. Kryelartë por të brishtë dhe disi të vetdishëm për këtë brishtësi dhe komplekset që e shoqërojnë. baleti shah me njerëz të shfrytëzueshëm.
Unë aty isha i rrethuar nga ndonjë grup personazhesh të jetës së qytetit që njiheshin e dinin që do shiheshin mes tyre e ishin rregulluar për rastin. Plot salla. Energji pozitive kulturore.

Por, kaq shumë hyrje në akt të ri. Edhe fillimi i skenës dihet që është shumë i vështirë sidomos në skenar, dhe filmi e kishte kte problem, se edhe do ti dilte skenës në fund, se do fillonte tjetri. Skicimi i personazheve i falet prezantimit të parë, për 59.4 përqind të masës së vet prandaj ata ruanin secili aspirata protagonizmi në konceptimin e rolit.

Megjithëse përmendej diku “komedi, komedi!”, ne vetëm shumë më vonë na vajti mendja tek një komedi. Megjithëse, pra pjesa fillonte me këtë komedinë e shkruar prej protagonistit, që gjithë hijeshi do të përballet me ndërkombëtarët, ne vetëm shumë vonë arrijmë shpirtin e pjesës. Të njëjtët aktorë që janë në film, janë edhe në komedinë e ekranizuar me një sallë të mbushur prej zonjash e zotërinjsh në moshë që gjithashtu përziheshin në qëndrime të autorit. Edhe ta mendosh që ishte një pantomimë me bufonë qesharakë që ishin ndërkombëtarët e vërtetë. Komedia në skenë  kishte edhe një kor që mërmëriste zë lartë shyqyre e mirnjohje për llogari të miletit të gjerë vendas.

Krenare siç është për misionin e vet, pjesa lejon që fotografia të ketë dobësi për peizazhin e brendshëm të ndërtesës së rezidencës, pastaj të apartamentit të tij, një dy tre oborre lokalore e rrugë. Fotografi brenda të cilave lëviznin personazhet tonë.
Lëvizja e pakët e kameras shto këtu edhe këtë çeltësinë e tepërt si për ta parë më mirë, filmi nuk le shumë jetë jashtë ekranit. Damari dominant por fatkeqësisht i pazëshëm i komedisë, na le nervozë. Një dozë energjie mangut është aty. Një shoqëri kaq nervoze nuk mund të joshet me të tilla tablo të qeta buzëdeti ku një oborr i vogël gatimbretëror, që mban divanin e përditshëm jo larg haremit jo fort sullnator, ka një trokolitje me teatër nën një kamera televizive.
Dakort, pjesa është e këndshme ka aktrim, ka qetësi, ka atmosferë, ka fotografi, ka të vërtetë,  Një pasqyrë e karaktereve reale dhe mendësisë që gjallon nëpër përfaqësi. por e qetë.
Ajo është një vijuese në një tentim për ndërgjegjësim që ka njohur gjithfarë kontribuesi të më mëhershme dhe e di se lufta do vazhdojë. Për më andej në këtë lëm, Eduard Said bëri "Orientalizmën" veprën që përmbledh e denoncon qëndrime të tilla në gjykime përçmuese për krijimtarinë e historinë e popujve të tjerë prej akademisë evropiane. Por, gjithsesi, ne kemi dobësinë në vete që tashmë është një tipar psikologjik. Dhe historia intelektuale e tij është vetëm njëra nga historitë.
Në këtë rrafsh ku e tentojnë autorët, Konica  na kish vënë ne si ca negjër të errët zullu që dalldiseshin buzë lumenjve me kocka nëpër duar për ta vrarë njëri tjetrin e të lëçiturin tonë protagonist, që i thoshte jo se ata po tallen.  Dhe ja si erdhën punët, ne tani kemi në përfaqësi të huaj një dramaturg të ri që jo vetëm i bën palaço që në fillim të gjithë ndërkombëtarët, janë e ku janë nëpër evropin e madh, por edhe ja qin ma të mirën e ndërkombëtareve (edhe ata na qijnë ndonjë gjë, por ne kemi edhe ma të mira natyrisht,) dhe komedia dramatike është për pushimin e tij nga puna. Filmit i mungon gëzimi për këtë situatë. Ose tërbimi.
Ai është gati vajtonjës. Kontemplativ, qysh po i thot frangu. Prandaj dhe komedia e filmit është e përmbajtur dhe e pak interesante. gjithçka është e qetë. ndodhia që ndjek shfaqja mezi ngrihet nga lumi i të paprerit realitet rutinor.
Se nje tjeter eshte kjo, por në kinema na duhet djali i ri. Vajza e hijshme. Dhe një vajzë tjetër dhe ai hyn aty.
Nga kjo frëngji na lind nevoja të përshëndetemi me aktorët Eni Shehi, Kastriot Çaushi, Adela Hoxha, Rovena Lule, Alfred Trebicka, Hervin Çuli, Karafil Shena edhe plot të tjerë, që padyshim meritojnë vëmendjen tuaj dhe përshëndetjen time.
Drita e tepërt që vjen nga ekrani kur je në rreshtin e tretë, siç e thashë, duhet të mbajë një pjesë të përgjegjësisë. E vendosur në një rezidencë pranë plazhit kjo komedi verore na gjen mu në mes të dimrit të acartë (kur u shfaq filmi ishte akoma shumë ftohtë dhe shkrimi ndenji një herë sa isha duke menduar që më mirë të lejohej heshtja e tmerrshme apo me lëshu sinjale dashamirësisht nervozuese). Ndoshta lançimi i filmit duhej bërë në verë, kur syri është mësuar me dritën dhe nuk e ka aq alarmante nevojën për të qenë jashtë. Por fatmirësisht filmi u shfaq vetëm një herë dhe tani në verë mund të tentojë sërish publikun, tematika gjithsesi meriton vëmendje sepse ajo lidhet me shumëçka për si jemi e bëhemi ne.