Që të gjithë e dinë, pak a shumë, se periudha të ndryshme të historisë i kanë qejf ca fjalë më shumë se të tjerat. Sidomos në kontekste politike, ekonomike, bashkuese e ndërluftuese. Secila, me vakt, edhe i shërben fushtave elektorale edhe tematikave të diskutueshme në ceremonitë e përditshme, me karakter teorik në çdo nivel ku gjendet qytetari i orientuar politikisht. Për ne shqiptarët e sotit fjalët që kujtohen prej eksperiencash komunikimi me njëfarë imponimi domintat mund ti rendisim:  luftën, luftë e sojit, luftë e klasave dhe heroizmi  i luftës i  gjallë mes nesh, e vjetra e reja, njeriu i ri, tranzicion, dekomunistizim, depolitizim, privatizim, kundër krimit, zhvillim integrim, zhvilllim, etj..
Ja aty jemi. Te zhvillimi. B-ja e artë dhe E-ja e artë u bënë bashkë dhe si BE e artë thanë se ne mund të nisim e flasim për negociata. Një zhvillim. Vendi ndërkohë nuk duket i shëndetshëm, të paktën sipas jehonës informative.
Skeptikët thojnë se asnjë reformë nuk shkon si duhet. Rritja e vizibilitetit e kriminalitetit dhe ndoshta ai vetë, shpeshtësia e aksidentit, prishin humorin e masave. Dy ministra të brendshëm përzihen nëpër muhabete, dhe njëri është në arrest shtëpiak e tjetri, pse nuk duket i distancuar mjaftueshëm prej vëllait, (qoftë edhe prej faktit se parardhsi në detyrë gjithashtu është nën hetim intensiv pse është ca si i afërt me ca trafikantë të tjerë,) dyshohet se mund të ngarkojë partinë me kosto politike të paleverdisshme.
Thojnë për shembull se reforma territoriale, thojnë, ka mpakur zënë e pazëshëm të fshatarit dhe megjithëse ka lehtësuar barrën e marrëdhënies personale në vendimarrje duke rritur efikasitetin, ka lënë bosh hapsira në kolektivitet.
Ndërkohë që edhe në vende të tjera komuniteti tenton ti ketë pranë kompetencat e qeverisjes. Në Itali, psh, reforma territoriale e fundit çoi më shumë kompetenca në bazë e jo e qendërzoi si këtu. Në Angli qeveria aktuale,në zgjedhjet e para pati patur në program shpërndarjen e mbështetjes përmes kolektivave të vegjël. Si  borde prindërish që menaxhojnë shkolla a klube caji që kujdesen për parkun no.23 në qytet ose fshat dhe trashëgojnë fondin përkatës prej njësisë shtetërore që e kishte këtë detyrë.
Nga ana tjetër, vetë kryeministri Rama tha: “ne i ulëm të gjitha taksat, po na preu në mes qeverisja vendore. Të gjitha bashkitë janë lëshu e po mbledhin pare. (pak a shumë)”
Ndërkohë fjala ndërtim u jep tjetër ngjyrim buzëqeshjeve nëpër popullin e gjerë dhe disa bashki mbarështojnë figura të spikatura që jehojnë shembujt e ministrisë së brendshme. Ka ndonjë, që siç përflitet, si Elbasani ku kryetari e ka pak të vështirë të jetë shumë politik se duhet edhe të mbrohet, se po të lëvizi shumë e përpijnë disa vorbulla kriminale që i vijnë përqark.  Diku tjetër vorbullat nuk janë kaq fatkëqija, vorbullat diku tjetër. Por ai tashmë është një shembull i shkëlqyer i pasanikut që me i çik ma shumë mend dhe fat do kishte qenë rehat. Vetëm se nuk i kontrolloi gjërat si duhet kur kishte kuptu se ishte makut me njëfarë kronikërie. Diku tjetër si në Peshkopi më të qetin qytet të lindjes veriore një grup me ndikim e fort tutës  u rrah me një grup tjetër që nxorri si theror vetë nënkryetarin e bashkisë. Figura minore si çuni prej betoni  dhe i forti i të tërave, gjen gjithandej, pastaj. Por gjithsesi më pak se ç’ishin bashkë me çunat e komunave. Pra unë mendoj që njëfarë centralizimi është dashur, sidomos në aktivitet jo të buzqeshjes së zakonshme, ose të paktën jo asaj. Dhe ky centralizim është ofruar.
Një numër më i madh njerëzish marrin shërbimet tek privatë, të detyruar ku prej mungesës e ku prej nevojës për shërbim më cilësor. Mjeksi, edukim, transport. Buxhetet përkatëse i shkojnë nga pas. Thojnë që nuk i bëjmë dot vetë, “se as specializi nuk ja vlen, besim te vetja kemi pak, fjalët janë. Ja edhe unë nuk dua, por është rrota e inercisë dhe kjo nuk ndalet dhe veç hipën në të. “
Në drejtësi e polici po jepen shembuj. Pavarësisht mosbesimit praktika edhe mos qoftë e sukseshme mbetet precedent. Papritshmëria e reforma mbetet e lartë. Gjyqtarë të caktuar në masë të madhe u panë se janë trashur zverkun në mëkat që dënohej rëndë, por që shyqyr është lehtësuar ndëshkimi.
Këto privatizime e shpenzime janë ende në vështirësi, por ne do bëjmë shembuj në drejtësi dhe ata do të inatosen dhe do ta ruajë inatin dukë bërë shembujt e vet. Ndërkohë ende nuk dimë se ç’pjesë e buxhetit të shtetit është konfiskimi? Natyrisht nuk pritet që valë të dënuarish e ishdënuarish të migrojnë brenda e jashtë pushtetit e dënimit, por qasja e këtillë në pabarazishten e lashtë është problematike. Sidomos për socialistët që siç e tha edhe kryministri dallojnë prej të tjerëve sepse kur shohin dikë keq në rrugë ndjejnë keqardhje dhe duan të bëjnë diçka.
 Por në drejtësi  gjthsesi edhe një shembull. Gjithë policia po prezantohet me nevojën për tu prezantuar në terma të pasurisë që zotërojnë. Kur të kontrollohen edhe kalimet e pasurive ose burimet e pasurive nga ndonjë tjetër edhe ndonjë tjetër. 
Ndërkohë këta vetë në rolin e keqbërësit  nuk po tremben.  Mos vallë tashmë mjafton orientimi profesional dhe nuk ka pse të ketë implikim ligjor?  
Europianët na thanë hajde flasim një herë se sa i besueshëm jeni shoku qytetar. Ligji, ku është ligji? Po leverdia ku është Leverdia? Apo sic e thuhet në këto raste potenciali. Megjithëse nuk jam i sigurtë, po një sy është gjithmonë çelë.
Ndërkohë  zëra të nxituar analistësh gjurmojnë një ftohtësi të profecisë në fjalë të ritualit kur perëndesha ende nuk ka zbritur nga retë, madje as që e kanë thirrur akoma dhe as kurbanet e shenjtë nuk i kanë bërë gati.
Nga socialistët pritet qetësimi i zhvillimit, zoti Rama; lënia e kësaj fjale të marrë pluhur diku nëpër rafte prit një herë të merremi vesh kush po bën cfarë. Kalibrojmë sistemin kujdesemi për të lënduarit e shumtë të tranzicionit. Traumat, pësimet, gjendjet.  Pse, si  na ndikon kjo? Qetësi nëpër lagje, mbrojtje me nxitje të një fryme bashkëpunimi, mbështetje e jetës universitare dhe derdhjes së saj në komunitet. Komunikim e solidaritet ndër njerzor. Cicërim. .
Vetë Viviani kryeministri francez, i 1914ës kur ndodhnin plot gjëra, merrte mësime në Comedie Francez për deklamacion dhe sipas historianit Zeldin, harxhonte orë të gjata duke praktikuar fjalimet e veta të parlamentit sikur të ishin këngë. Kurse ne jeta parlamentare na duket edhe si log jashtëparlamentar.  Rregullatorët e diskursit nuk janë më të qartë Pjesë e revolucionit urbanistiko-politik të vendit duhet të jetë parlamenti i ri. Urgjent kuvendi i ri në formën e një amfieatri ku politikanët kanë njëfarë mundësie për intimitet dhe lëvizin rehatshëm. Fjalime si këngë. Ndërkohë që këngët e tij janë fjalim. Ndërkohë që po ndiqet vrulli i një lëvizje drejt Europës të venosur në një sallë të madhe mbledhjesh si një corridor i gjerë me një krye e një fund të vendosur para njëri tjetrit si ushtarë. Pa qenë as pranë njëri tjetrit e as përballë kundërshtarit. Edhe romakët e lashtë e shihnin në sy njëri tjetrin. Mbi kubetë e xhamtë guximtarët tërheqin vemendjen dhe rojtarët hezitojnë të ndëshkojnë.
Por jo, në vend që të deautomjetizohet vendi e të rritet kontakti ndërnjerëzor për të qenë pranë njëri tjetrit dhe të denoncohet makutëria e sëmurë; si një dobi qesharake për burra e gra me vese që i mori rrjedha e një kohe të vrullshme dhe menduan se janë më të sigurtë brenda makinash dhe të mbahet lartë flamuri i solidaritetit utopik; na ndizet dritë e gjelbër për zhvillim. Në shtrat të realizmit socialit bën pritë urbanizimi intensiv zhvillimor.
Prona, projekti, leku privatizimi, ndërkohë  20 ndër 21 gjyqtarëve që u shqyrtuan  mbetën pa fsheh nga 500 – 600 mijë dollar.  Leku që vrullon sa andej këndej nëpër duar dhe josh vajzat e bukura, djemtë azganë, dritat e tingujt, shijet, rehatinë e sediljes e ulëses e kështu më radhë.
Duke pas gjithë këtë vend, të gjithë sërish vazhdojnë e mblidhen sa më pranë një qendre me rrugët si autostrada. Na duhet qendra e qytetit andej nga treni, poshtë. Bëni në qendër një park gjigand që të ketë në qendër kopshtin zoologjik më njerëzor në vend, rrethoje atje me rezidenca tre katër pesë gjashtë katëshe. Ke dhe një lumë që sapo mbërrin prej Brarit të bekuar dhe nuk e ka takuar akoma Lanën fatkeqe. Merr lëndina atje. Shtriji gjërat i dashur, pse duhet të fitojnë pak shumë, kur socialistët trima nuk e hopsin pabarazinë.  Rrugët e vendit ende nuk po përfundojnë.
Qytetin e Tiranës ta shpallni zonë muzeale të realizmit socialist. Në turr e sipër digjni edhe godinën e parlamentit. Tja bëjmë theror tëardhmes. Akademia le të shpëtojë dh eta ketë rrënojën e bdekur mbushur me barishte oborr të vetin. E të mburren sikur gjoja ata vetë e dogjën.
Dukja e makinës nëpër Tiranën e vjetër të kushtojë 2,300 lekë të reja në ditë. Gjithkush dhe pastaj aty afër të ndërtoni qytetin e vërtetë që si në terma akitekturorë ashtu edhe ambientalë e socialë, energjitikë e kështu me radhë e ti referohet njohjes sot.
Ku të mund të shpërndahet në mënyrë të përqendruar energji përmes gazit të lirë, ku mund ta korrim diellin mëngjes për mëngjes me panele kurse secili ta ketë turbinën e vet të vogël në lumë e nëpër to të lozin troftat kukafshehti, ku të mbledhim pikat e vesës  për të zierë kafen e mëngjesit ndërkohë që flasim mes vedi. Edhe mutin ta bëjmë biskota për eukalipte që aq shumë na u mërzitën këto vite.
 Por jo, një sasi jashtë zakonisht e madhe parashë lëviz nëpër një dorë muresh e sipërfaqjesh ku me dritë e ku pa dritë e ku drurët rrinë pranë e pranë e mezi dallohen.
Zhvillimi!?  
Ja një ide tjetër me zhvillim. Me hap kanale pa fund, kryesisht në zonën perëndimore të vendit.  Po sa? 20 kilometra, tridhjetë kilometra për lumë. Një rezervë ujore nëpër Myzeqe me kanale të gjerë të përshkueshëm prej varkash mes drurësh që prodhojnë peshk ujrash të ëmbla, serenata me çifte, kallamash ku strehohet turisti postviking. Akuakulturë. Ta konkurojmë  Indokinën për prodhim orizi në impjante jashtëzakonisht  të mirëorganizume. Do ti pyllëzojmë kanalet me buaj. Edhe Bistrica duhet të nderohet me një shtrat dhjetë herë më të gjatë. Dhe mos nxitojë ashtu drejt detit se kemi edhe ca punë. 
Ultësira pranë Velipojës a nuk ja çon vallë një kanal  ujë deri afër ranës së hedhur e që kthehet mpasht në 17 kanale të vogla që  pyllëzojnë lloj lloj oazi në kthim, e përshkojnë në kthim qytezën e velipojës dhe….
“Pylli oriental dhjetpashor perëndimor, shpëtimtari i planetit tonë të dashur,” do të jetë slogan ynë. Madje jo, “ultësira perëndimore zonë këmbësore!” Vetëm nga helmi akrepave do nxjerrim 1 milion dollar për hektar. Një kile lëng akrepi kushtonte 370 mijë dollar e diçka, duke qenë lëngumë i shtrenjtë në tregëtim. Dhe ne, fap, ngrejmë hije për pelikanë që i popullojmë me akrepa që i mjelim si dele. Unë mbështes edhe dërgimin e vullnetarëve në aksion, por po nuk u pa me vend, nuk ka problem.
Kanalet në asnjë mynyrë të mos jenë më të ngushtë se të tre metra dhe ku të jetë rasti të shkojnë në shtatë a tetë. Me baltë të ngjeshur fort dhe në vendet për tu larë sipas masave të sigurisë. Me porta në pikën ku lidhen grykderdhjen për tu derdhur pastaj, dhe uji tu ndrrohet sipas nevojës dhe kërkesave mjedisore për grykderdhjen origjinale. Dheu i gërmuar të shfrytëzohet për popullimin me kodra të disa copëzave që do të mbeten në shfrytëzim nga toka e rrafshët që ndodhet aty pranë. Një kodre edhe ja komandon ujin më mirë edhe sipërfaqjen ja rrit rrafshit. E zgjedhim sa të ngrohtë e duam. Ja lshojmë lumin, ja heqim lumin. Edhe përmbytjet kemi për ti shmang. Mishkonjat që të gjitha do ti mbysim nëpër përmbytje gjakatare ditën që do lëshojnë vezët. Si në filma me alienë. Megjithëse do na mbeten harabelat pa ngrënë, po i japim edhe atyre bukë të mbetur qullur në ujë.
Mund të mendojmë për ndonjë prodhim. Ta bëjmë një vreshtë të bukur që ta hajë e ta pijë danezi norvegjezi finladezi anglezi dhe shqiptari  bashkë, si në një anekdodë të bukur ku këto nuk bëjnë gara si në shumicën e barsaletave me tre veta, ose katër përfaqësues të vendeve të ndryshme.. Megjithëse unë mendoj që të vazhdojmë me shalqinin, por të kolektivizohet prodhimi e të përdoren teknologjitë. Të bëhet llogaria të pyetet kush dashuron fshatin le të rrijë, të tjerët me short në Tiranë, Lushnje, Fier, Vlorë dhe Himarë.
Të thërrasim një mijë pelikanë nga gjithë mesdheu me pushime. Lloj lloj flamingoje e dalluar nga Tanzniakapërtë ardh mepushime. Tre javë. Të gjitha të paguara. Edhe unë nuk kam për ta derdh bukën e tharë e po jua çoj. Blejm edhe ndonjë kile peshk po qe nevoja.
Foka të ujrave të ëmbla nga Amazona do ftojmë.
Por më përpara na duhet të ftojmë dy firma ndërtimi që të kenë si ato tryelat e malit që u hapën tunelet për Kukës e Elbasan . Por, për baltë. Kanë për ta qa. Për 3 dit tridhjetë e tre metra kanal ka për të hap. Balt. Ne cajm malin. Firmat po të jenë vendase unë nuk jam kundra, vetëm thuaji  të mbajn mend që vendi është mëma jonë. Vetë Merkeli ka për ti hedh të gjitha kursimet e veta për realizimin e këtij plani. Po nuk e erdhi edhe ndonjë tjetër unë s’marrkam vesh. Fermat e krimbave të mëndafshit do ta mbulojnë gjysmën e Adriatikut me mëndafsh të shtrënguar fort që njerëzit duhet ta kalojnë duke rendur gëzueshëm matanë, por vetëm se me çorape.
Dhe kur të hedhim ne fishekzjarre gjurmën e dritës do ta kenë më jetëgjatë se çdo fishekzjarr, pse reflekton në të pafundmin kanal.
Por më përpara Teatri ynë Kombëtar duhet të ketë kryeministrin tonë të dashur spektator të rregullt. Si nuk e mbikqyr hiç të emëruarin e vet në teatër zoti kryeministër?
Për më tepër zoti kryeministër duhet të ndërgjegjësohet për dobësitë e veta në mimikë, portret, përdorim të lëvizjes së syrit. Gjatë konferencës të rëndësishme për shtyp në Berlin krah Merkelit, kur nisi të shkruhej ky shkrim, dhe gjithandej, ai na kujton që ky kyeministër nuk sheh teatër. Mund të njoftohet edhe Toni Bleri të na sjelli një trajner sysh të mrekullueshëm nga Londra, por mendoj se leverdia kombëtare e do me teatër, qoftë edhe në Londër. Ose me punë në prodhim, për tre muaj. Nuk duhen parë të gjtha gjërat nga brenda. Kjo eksperienca kaq individualiste e protagonizmit të lartë nuk ka si të jetë e shëndetshme.
Kryministri të mos harrojë përqindjen e pagës që i paguhet si përgjegjës në emërim të drejtimit të teatrit, operas, ndonë filarmonie, ndonjë galerie a ku di unë. Ai i pari duhet të duartrokasi në këmbë, i pari, për rreth 327 sekonda në premierë dhe 64 sekonda në shfaqjet që prej detyrash më serioze i humbet në premierë. Kështu shpërndani dhe pak qetësi.  Mileti është i shqetësuar. Kudo ku qeverisja shpall autoritet shpallësi tregon përfillje, edhe te “Njëmijë e një net” kështu ishte.
Po për mysliman e të krishterë kush të tha të flasësh zoti kryministër,pranë Merkelit teë shtrenjtë që rrezik nuk do ta kemi më në të ardhmen jot ë largët të Gjermanisë dashamire? Ta kërkoi ambasada, pati pyetje? Ka shqetësim? A duhet lidhur islamizma me Evropë? A është vërtetë një tematikë kaq e lidhur kjo e integrimit dhe religjionit? Pavarësisht ndjeshmërisë  Komunitete myslimane më të mëdha se ne janë pjesë evropës prej kohësh. Rriten e gëlojnë. Pastaj frika se ne po imponohemi në hapsirat institucionale demokratike europiane prej pabesishë të frymëzuara jo prej qytetërimit tonë tonë perëndimor është e pabazë, pse jemi kaq të vegjël e të vetmuar rrethuar prej fqinjësh që na trembin e mbajnë poshtë.
Ne thjeshtë jemi të varfër e të traumatizuar prandaj dhe jemi të përçartur prandaj dhe nuk kemi shumë leverdi. Ose një leverdi që mund të arrihet tjetërqysh dhe që mbetet e arsyeshme dhe e ligjshme fiton mbi integrimin dhe është fqinjësi e nivelit sui generis 371S. Integrimi europian i Shqipërisë në këtë apo atë vit është një bast garash.
Pastaj pse flet zoti Rama se ne nuk e ditkemi  sa myslimanë e të krishterë jemi (mos është zoti Rama idhujtariI kishës unitare të zonës së Shpatit që i bëri ortodoksë e katolikë bashkë?). Po bektashit?
Mendoj se ka një zgjidhje. Tani, dallimi i besimtarit e jobesimtarit po rritet. Komunitetet fetare brenda vitit të përpilojnë listat e veta të anëtarësisë dhe të na i komunikojnë. Islami ta lejojë pluralizmin e brendshëm. Sunitë tradicionalë e Vahabistë reformatorë të shpallen prej njerëzish të lirë në edicion qëndror. Komuniteti mysliman bëhet “Konfederata mbarëkombëtare e besimtarëve në Allahun e madhirëshëm.” Adventistë të ditës së shtatë e ndjekës të marangozit Jozef, dhe unitarët shpatarakë natyrisht, I kanë konfederatat e veta, megjithëse këta të fundit sikur e harruan atë muhabet më duket. (Edhe frekuentuesit ose vizitorët e herëpashershëm të quhen, mjafton të paraqiten për regjistrimin e emrit, qoftë edhe me urdhër nga babi a mami.  Edhe të  na sjellin statistikat dhe ti nuk ke pse i flet kot zonjës Merkel.Me thënë nuk e di, është keq. 12510 jehovajsa, 430,000 ateistë nga radhët e bashkimeve profesionale dhe 2,210 nga ushtria, kisa emëvetshme e kalasë Elbasan, 783. Prifti novator I filan katuni kaq e aq. )
Por ti jo, ti flet për një katastrofë të llahtarisur që se nga vjen. Jetë a vdekje në Evropë? Na pranoni direkt se është bërë shumë keq!
Do coptohemi me shkije grekë e islamik turkovahabist? Tobestakfurllah! Apo thjeshtë presioni i brendshëm për të fituar paligjshmërisht nuk do të përmbahet e pabarazia do të jetë e skajshme duke nxitur tension që gjithsesi do të vlojë diku atje poshtë? Nga vjen gjithë ky rrezik zoti Rama se na llahtarise? Rusët? Erdogani dhe njëfarë princi Arab?
Ne të shkretët po rrijmë rehat. Ti na thu jo po kanë rënë vrasjet, jo po është rehat, ky është shoku jonë nuk ka vëllezër. Gjithandej po lulëzon. Oborre për të gjithë. Kur pastaj fap: vdekje e dalldi!
Urgjent me u kthy në Tiranë e mos largohesh nga zyra prej orarit 8 e gjysëm  me 5 e gjysëm asnji ditë! Recito fjalimet para pasqyrës 12 orë në javë, shko në teatër. Takime në zyrë 12 orë. Jetë parlamentare. Aktivitete partie. Ca bon t ikatun më katun me lloj katunari që ti ngre nervat? Ata le ti takojë Fatmiri. Pastaj futja kafe të qeta me miletin nëpër hije ose ik jashtë shtetit. Këtu është rehat lloj lloj robi, na mundohesh ti që të kemi më të mirin.
 Udhëtimet jashtë orarit të punës për qëllime partiake nuk do të konsiderohen punë jashtë orarit dhe nuk do të mbështeten logjistikisht. Ta bëjë partia nga fondet e veta! Dhe mos u lodh shumë se na duhesh i kthjellët. Edhe ti rrëmbeju sa të mundesh atyre se ashtu janë ata. Ndonjëherë në ndonjë shirit mund të vish, po jo katun më katun. Ç’është kjo fushatë në një qetësi elektorale si kjo? Pa opozitë dhe për më tepër tutkunia opozitë e paqenë është në protestë nervozuese vetëm për hir të motivimit të pako aspirantëevetë ngeshëm.
Aman, se do bëjnë ndonjë lëvizje të re, se nuk e duroj dot. Të pakënaqur ka plot, tepricat janë të bollshme nëpër fushbetejën elektorale.
Ai dështim i zotit Lul në protest ishte një lajm i keq për ju zoti Rama. Ti në vend të financosh autobuzat, tallesh. Një lëvizje e re rritet kollaj, kudo përqark ka dëshmi. Alenca e lidhjes së veriut me pesë yjet në Itali ishte çudi. Gërku gjithashtu me një alencë komunisto-nacionaliste.
Darkort prania e vëllait të madh që shenjoi rritjen në lagjen socialiste do jetë e pranishme, po prap ky dreq milet e merr politikën kollaj. Fillimet kanë entuziazëm. Pazarin e përcakton ai që ka më pak lekë dhe bollëku yt mund të jetë i padobishëm. Një moment shkarje dhe partia do drithërohet nga ideja e së panjohurës. Dakort po nuk deshën çunat, nuk bëhet gjë. Por, mileti, siç e thamë, aktualisht e ka kaparin e ulët. Aman, se do dali ndonjë çudi!

Presidentet, ishte titulli i lojës austriake nga Werner Shwab, që ndodhi ndonja katër orë para mesnate një nate prilli, në ambjentet e mbyllura, mu në një nga pedonalet jashtëzakonisht të vetme të qytetit. Regjizorja Sabine Mitterecker bën  Adriana Tolkën, Ermira Gjatën dhe Eni Janin bashkë dhe befasojnë me lojën e tyre kur na tregojnë jetën dhe aspiratat dhe ndodhitë e hobet nëpër të keqen që si fill i lidh tre gratë në një takim ndonjë pasditeje të përjetshme te shtëpia e njërës prej tyre.
Fe, moshë, gjinorësi diskriminuese, shtresë, fat i keq, energji seksuale dhe ngjarjet rrotullohen për nga e keqja e ndodhur, varfëria, deliri, braktisja e familjes, përkushtimi vetehumbës, dashuria. E zeza  e zgjedhur me qëllim dhe e mbarshtuar. Në një bisedë plot rrëfime, që zgjat deri fund.
Sipas meje pjesa mund të kishte dy akte.
I pari, ku prezantohen këto tre presidentet. (Presidentet? Presidentet, pse kështu mund të jenë edhe ato, apo pse ato janë kaq të pavarura në një autonomi realiteti  vetjak sa padyshim ishin edhe presidente të atij sovraniteti fatkeq?)
 E para ish një pastruese kaq e varfër sa gjërat më të shtrenjta në terma posedimi kishte një kokore prej gëzofi që kish gjetur në plehra dhe një televizor, me të cilin fillon pjesa e që na sjell tingujt e një melodie gjermane disi të njohur. Kjo jeton me një bir pijanec, që nuk arrin të krijojë dot një lidhje për të qenë, e që dehet përditë ndërsa endet nëpër qytete si shitës ambulant.  Ajo është autoriteti moral i muhabetit dhe duket se edhe mbi ambjentin ka një ndjenjë pronësie më të lartë, ndoshta ngjarja ndodh në shtëpinë e saj, Erna (Tolka). Ajo e dënon shthurjen dhe prirjet naziste të Gretes, fanatikes shpirtmirë të qenit të vet . E ve dhe e divorcuar, Grete ka veç një vajzë që jetoi një abuzim seksual prej burrit të dytë, e që pastaj pasi humbi aparatin riprodhues prej sëmundjes, u degdis në Australi, nga ku dërgoi një herë një kartolinë, për të thënë që kish mbërritur.
Grete (Gjata), kjo mendjelehtë qejflie, egzistencialisht korrekte, mbante detyrën e skandalizimit të publikut.  Është meritë e saj që lanë sallën disa spektatorë të paekzpozuar ndaj të keqes kaq shumë (ndoshta dhe u gjetën të papërgatitur dhe kishin ardh me fëmijë në koncertin vienez të imagjinatës me teatër.)
Tjetra, Marileja (Jani), një punëtore e palodhur. Specializimi i saj është zhytja e duarve të pambrojtura nëpër kanalizimet e haleve. E thjeshtë fort në kërkesa për jetën.  Ajo që kish kaq pak neveri  ishte edhe fort e devotshme në besimin e saj në kishë e Krisht. Në fakt, të tre personazhet e shpallin besimin në Krisht.
Dhe akti i dytë ndodh po aty, e skena mbetet e njëjta, e ngjarjet, janw nw thelb njw bisedë, të pandërprera. Ndërsa vazhdonin e flisnin atë pasdite në shtëpinë e ndonjërës a në një sallë teatri e tregojnë kush janë e ç’halle e gëzime kanë e si e shohin jetën e botën , por pastaj, në këtë akt të dytë nisen trillojnë për njëra tjetrën në një si ëndërr syhapur të përbashkët për pjesmarrjen në një ballo a festë që merr e dalldiset gjithnjë e më fort. Një bisedë miqësore e intime mes shoqesh kur flasin me radhë, kthehet në një profeci që sikur edhe përmbushet. 
Fillimisht nis Erna me dashurinë e saj për personazhin e rëndëndësishëm ndër të papranishëm, të qoftexhiut. Pastaj vazhdon Grete që shpik një muzikant shtatmadh, që sa nuk e çante tubin kur i frynte bashkë me shokët në orkestrën e festës. Një fantazi fort erotike, teksa kërcenin kërcimin e tyre të parë në hijet e largëta të një salle kërcimi e kjo mendonte skenarin e një dashurie që e jetonte kur, fap, e gjeti në bythën e vet  gishtin e muzikantit. Pastaj Marileja, në trillin e vet ëndrron egzaltimin e klientelës së kësaj feste kur ajo zhbllokon tre banjat nën sfidat budallallepsëse deri në tallje të një prifti.  Monologu i saj mund të jetë edhe një miniakt.
 Profecinë, që është edhe mbyllja e asaj feste, e mban Marileja. Në këtë profeci, ajo  imagjinon përfundimin në spital psikiatrik të Gretes dhe vdekjes që qenit të saj në shkelmin e vetëm të dhëndrit të saj të panjohur, ajo i lëshohet Ernës dhe parashikon për të vdekje prej përplasjes kokë më kokë me të dashurin e vet  fort të devotshëm, disi në gjendje të mirë ekonomike dhe në këto kondita edhe të dashurueshëm.
Por në fakt, ajo që shohim në skenë është se kur e panë se fati i vet i shkoi kaq keq,  këto vejnë e gjejnë ca thika elektrike dhe nga gjinjtë e shëndetshëm të punëtores derdhën gjak prej lëngu me ngjyrën e trashësinë e duhur dhe me bollëkun e nevojshëm, ndërkohë që artopolanti këndonte zhurmën e tyre. Dhe mbyllën pjesën në gjak.
Ky damari që sjell zi është fort i shëndetshëm, por duhet pranuar që zija ishte nga më përpara, por në fakt edhe më përpara se më përpara dhe vazhdoi edhe mbrapa. Por ky brez kjo eksperiencë njihen për terrin më të errët, pse një luftë që mos me e besu kurrë ndodhi. dhe pasi u braktis shoqëria pse ajo 
Shfaqja
Mu përballë nesh ishte një si piramidë ndenjësesh njësoj si të sallës. Me bazën pranë nesh me nëntë karrike për të kulmuar tre rreshta më andej me tre karrike. Katër rreshta gjithsej. Ç’ do të thotë që në teatër jemi të gjithë të barabartë? Ja edhe ne si ju jemi, njësoj po ulemi. Apo, që presidentet ishin njësoj si  ne? Madje pikërisht pse ishin njësoj sit ë gjithë ishin edhe president? Mjafton të ulesh andej. Ashtu si ty, në një kolltuk stofi të kuq puthitur me tegela nëpër mes, sallash teatri në të dy anët ishte i ngjashmi yt, pra je ti? Shyqyr që nuk ishin vesh si për teatër. Por ato duket se nuk janë prej soji që shkojnë në teatër dhe ne aty rifitojmë besimin për të ndryshmet tona dhe përgjojmë shfaqjen.
Dy protagonistet e para ulen në rresht të parë, mu buzë paraskenës, e treta lëvizte, pastaj lëvizën të gjitha.
Personazhi i Tolkës fillimisht duhet të lëshojë një lumë fjalësh që i angazhon të gjitha. Ajo sikur ngre skenën. Ajo përdor teknikat e predikimit, gjykimit, rrëfimit, ndotit e skandalizimit, etj.  Personazhi i saj flet shumë dhe lëviz pak, tregon për vete, për të birin, shpreson ta martojë, ankohet për jetën e vet. Flet për besimin e saj, për dobinë e kursimit për dashurinë e saj.  Makiazhi i saj  një herë i bëhej një si maskë teatrale kohësh të teatrit me maska, e një herë i lehtohej fare e ajo e mbante pas. Pra një kanavasë e madhe që mezi mbushet me bojra.
 Në këtë aktin e dytë, që thashë, ajo shkëputet nga skena dhe si për të fituar një distancë e intimitet vjen e vihet në anën e majtë të sallës paralel me rreshtin e tretë a të katërt, me drita plot që i mjaftonin dhe sallës. Afërsia me karriket e përgjysmon dhe ja fsheh këmbët që në skenën e parë plotësonin personazhin e saj me sëmundje e vuajtje shtesë. Shikimi i saj është kaq plot vetbesim e tinzar, shpesh i drejtpërdrejtë. I zgjuar. Ajo rilind si personazh. Një zhvendosje e tillë e personazhit,  që lejonte kaq butësisht të fitohen tipare kaq të reja, ishte një mundësi e plotësimit të personazhit të parë. Një zhvend Pa ndryshuar veshje, e grim, duke ruajtur të njëjtën narrativë, të varfër e kursimtare, ajo tjetërsohet, bëhet objekt i ritualtit të flirtimit. Dhe gjallërohet dhe përshkon një distancë të dytë prej aktores tek personazhi.
Ermira Gjata ishte personazhi skandalizues pa dyshim na surprizoi. Zonjën Gjata unë prej kohësh e kisha të pakët në vëmendje e nuk munda të ndjek shfaqjen e saj të fundit tek ky teatër dhe që ishte nga të rrallat, por  sonte, ajo ishte kaq e natyrshme. E shlirë deri në shthurje, njerëzore deri në thyerje, e lehtë por e ngurtë. Ajo i dha. Kontributi i saj për shfaqjen ishte i shkëlqyer. Personazhi i saj vajton, shijon, vuan, dashuron, lëngon gëzon, pranon.  Mbajtja brenda pranueshmërive të spektatorit e ngjyrave të këtij personazhi, e njëkohësisht përmbushja e detyrës për të qenë provokuesja në një pjesë shumë provokuese ishte një detyrë që ajo e përmbushi kaq mirë. 
Jani ishte brenda një personazhi energjik e të vullnetshëm, e devoshtshme, e shëndetshme, naive, ajo mbetej e pamposhtur  në simpatinë e vet dhe kjo shkaktonte një rënie të lehtë tensioni dhe mbjellje të shpresës. Për postrealistsocialistët e prerjes sime kjo zbutje prej saj ishte e pëlqyeshme.  Ndërkohë që bënte edhe punën, duke përcjellë ndodhi me mutra e besim ndër ne. 

Unë ju ofrova karriges time me pavarësi prej çdo lloj konteksti dhe u mbrojta deri në fund me vendosmëri prej ditjes së parakohshme, po tani në fund nuk mund të rrija pa marrë vesh se Shvabi ishte edhe skulptor dhe shkroi 16 pjesë për teatër e shumë prej tyre u vunë në skenë e i dhanë njohje e mirënjohje gjithandej. Lindur në 1954-ën ai ndoqi artin në një shoqëri që kish tharë ndjeshmërinë nëpër ngjarje madhore ndaj ai duhet të kërkojë tronditje. Vdiq më 1994-ën.
Jonila Godole kishte bërë përkthimin e veprës dhe ishte në shqipe që i ndihu aktoret ta plotësojnë personazhin.
Mitterecker, gjithashtu austriake, me një listë punësh të vëna nëpër Vjenë e kah mos, që ngjall respekt, na ka nderuar me vizitën e saj.  Një kërkim i lehtë nëpër youtube ve në dispozicion një numër të madh ekspozeshë të shkurtra nga vëniet e shumta në skenë të Presidenteve dhe zonja Mitterecker bashkë me Gjatën, Tolkën e Janin na dhuruan një eksperiencë pranie tonën.

Ndërkombëtarët. Kjo gjerësi njerëzish që janë të pranishëm larmishëm në realitetin tonë janë tepër shpesh edhe si organika e një përfaqësie diplomatike europiane në Shqipëri. “Përfaqësia diplomatike europiane në Shqipëri” Kështu shkruhej në derë të pronës ku ishte vendosur përfaqësia e zhvillohej e xhirohej në masë të madhe ngjarja jonë. Dhe përmblidhej tek  Ndërkombëtarët.
Organika: Shkëlqesia e tij, ambasadori. Zëvendësambasadori. Krerë e punonjës të departamenteve të ndryshme nga vende të ndryshme si Franca, Spanja, Greqia, Anglia, etj. ishin aty. Dhe e shoqja e anglezit, gjithashtu angleze. Në skajin fundor të organikës, por gjithësesi me mundësi për të prodhuar raporte e projekte, dhe me kurajo, e që ka shkruar një komedi që hap filmin është protagonisti ynë, një djalë i ri në të njëzet e pestat e sipërme. Shqipet përfaqësohen gjithashtu nga një sindikalist, spiun i dyfishtë. Kamarieri, spiuni i shpallur i shefit; një servile për të cilën na tregojnë se përdorimi i mirë i zërit është aftësia që mban të punësuar, një çupkë ca si fort lozonjare që i është dhënë shkëlqesisë së tij, por pastaj shantazhon shkëlqesinë me aferat korruptive që ka me ministrin e çojnë nëpër bashkëpronësi  fabrikash e të tjerash dhe emërohet në ambasadë diku andej, dhe ministri, kopshtari që humbi në vjedhje të rezidentëve fqinj qengjin e vetëm për djalin ushtar, e të tjerë.
Ndërkombëtarët, na paragjykojnë për injorancë të theksuar, prirje për shkelje, ngatërrim në besime fetare disi pa kuptim, primitivizëm që shpëtohet vetëm me veçim. Kriminalitet të lartë. Fatmirësisht, për politikanët tanë thuhet se janë reformatorë dhe dembelë, prej zonjës Pik. Ndërkohë që mjekët perëndimorë dijnë të shërojnë me aspirina, kundrejt vendasve që nuk ja kanë idenë hiç asaj pune.
Ndërkombëtarët? Këtu, mendoj unë, duhet pranuar se shumica e problematikave janë më së pari të natyrës së njeriut. Ky është problem edhe klasor dhe i psikikës së përgjithshme, e ca thojnë: ‘homi homnes lupust est’, e ca që thojnë, - jo se është i mirë po ka vujt shumë. (Dhe në vazhdë të këtij diskutimi do doja që nën titullin përfaqësi europiane të kishim emrin e një vendi konkret si për shembull Gritanfrasp (duke zënën në gojë fillimet e cdo nacionaliteti të përfshirë,) ose Frasptangri ose Angrifraspt. Por, jo europiane, europiane është një identitet që ne e aspirojmë fort. Ne europianë jemi vetë. Edhe stërgjyshi ka qenë europian, po ashtu kemi pas një bela.)
Por jam dakort, një komedi ngjall të pagjallin, por një komedi ama. Ku është komedia këtu? Për dramë pastaj, ne e duam kamerën te plaga e jo një katalog plagësh diplomatiko-egzistenciale, jo aq tragjike, erotike, mashkullore në rini të ngjeshur e orientim gazmor ironik e të idhët. Se kjo pakson rrugët e inovacionit.

Vetëm pak para fundit, spektatorët e shumtë  shkrythën zhurmëbërjen e përfshirjes. Publiku përballë nesh atje te komedia qesh, ne rrimë të painfektuar prej atij gëzimi. Ne jemi të gjithë në dilema social politike erotike, gjeostrategjike në fakt. Qytetërimore të mbijetesës apo qysh po i thojnë.
Por në fakt funksionimi i një institucioni ndërkombëtar nga brenda është interesant. Unë kam pasur rastin të hedh vështrime vjedhurazi, nëpër eksperiencat e mija dhe padyshim jam i gatshëm të dëshmoj se janë të përhapura këto ndodhira e qëndrime. Edhe personazhet. Dhe natyra e njerëzve që i përshtatet vendit të punës. Një rrëfim për si tentojnë të përafrohen tiparet e njerëzve prej kontekstit
​
Unë u nguta e zura vend në rradhë të tretë dhe njëfarë drite e tepërt nga ekrani ma relativizon sigurinë në përzjerje për diskutime ngjyrash e fotografie,  por gjithsesi dukej se skenat ishin prej drite të bollshme. Nuhatet qasja televizive në shkëlqimin e vërshimin e ditës në perden ku projektohet.
Një fragmetim i  rrjedhës mos me ta marrë mendja. Tre marrdhënie dashurore. Madje jo, katër. Jetë institucionale, realitet shqiptar, teatër brenda filmit në katër a pesë copëza të shpërndara me periodicitet por edhe me përkitje kuptimore me kohëzgjatje që varion pa kaluar 6 minutat (ndoshta). Por ashtu edhe nja dy reflektime të rrëfyera në monolog të protagonistit që kanë edhe një fëmijë që është ai vetë, për tu ilustruar. Një balonë fëmije ka ngecur në oborrin e ambasadën e botës së lirë si një ëndërr. Pastaj një mision bamirësie për të shpërndarë ca kukulla në jetimore, dështon. Raporti, dhe pse duhen raportuar probleme. Një dashnore. Edhe një dashuri. Pushimi pa dorëheqje. Kryelartë por të brishtë dhe disi të vetdishëm për këtë brishtësi dhe komplekset që e shoqërojnë. baleti shah me njerëz të shfrytëzueshëm.
Unë aty isha i rrethuar nga ndonjë grup personazhesh të jetës së qytetit që njiheshin e dinin që do shiheshin mes tyre e ishin rregulluar për rastin. Plot salla. Energji pozitive kulturore.

Por, kaq shumë hyrje në akt të ri. Edhe fillimi i skenës dihet që është shumë i vështirë sidomos në skenar, dhe filmi e kishte kte problem, se edhe do ti dilte skenës në fund, se do fillonte tjetri. Skicimi i personazheve i falet prezantimit të parë, për 59.4 përqind të masës së vet prandaj ata ruanin secili aspirata protagonizmi në konceptimin e rolit.

Megjithëse përmendej diku “komedi, komedi!”, ne vetëm shumë më vonë na vajti mendja tek një komedi. Megjithëse, pra pjesa fillonte me këtë komedinë e shkruar prej protagonistit, që gjithë hijeshi do të përballet me ndërkombëtarët, ne vetëm shumë vonë arrijmë shpirtin e pjesës. Të njëjtët aktorë që janë në film, janë edhe në komedinë e ekranizuar me një sallë të mbushur prej zonjash e zotërinjsh në moshë që gjithashtu përziheshin në qëndrime të autorit. Edhe ta mendosh që ishte një pantomimë me bufonë qesharakë që ishin ndërkombëtarët e vërtetë. Komedia në skenë  kishte edhe një kor që mërmëriste zë lartë shyqyre e mirnjohje për llogari të miletit të gjerë vendas.

Krenare siç është për misionin e vet, pjesa lejon që fotografia të ketë dobësi për peizazhin e brendshëm të ndërtesës së rezidencës, pastaj të apartamentit të tij, një dy tre oborre lokalore e rrugë. Fotografi brenda të cilave lëviznin personazhet tonë.
Lëvizja e pakët e kameras shto këtu edhe këtë çeltësinë e tepërt si për ta parë më mirë, filmi nuk le shumë jetë jashtë ekranit. Damari dominant por fatkeqësisht i pazëshëm i komedisë, na le nervozë. Një dozë energjie mangut është aty. Një shoqëri kaq nervoze nuk mund të joshet me të tilla tablo të qeta buzëdeti ku një oborr i vogël gatimbretëror, që mban divanin e përditshëm jo larg haremit jo fort sullnator, ka një trokolitje me teatër nën një kamera televizive.
Dakort, pjesa është e këndshme ka aktrim, ka qetësi, ka atmosferë, ka fotografi, ka të vërtetë,  Një pasqyrë e karaktereve reale dhe mendësisë që gjallon nëpër përfaqësi. por e qetë.
Ajo është një vijuese në një tentim për ndërgjegjësim që ka njohur gjithfarë kontribuesi të më mëhershme dhe e di se lufta do vazhdojë. Për më andej në këtë lëm, Eduard Said bëri "Orientalizmën" veprën që përmbledh e denoncon qëndrime të tilla në gjykime përçmuese për krijimtarinë e historinë e popujve të tjerë prej akademisë evropiane. Por, gjithsesi, ne kemi dobësinë në vete që tashmë është një tipar psikologjik. Dhe historia intelektuale e tij është vetëm njëra nga historitë.
Në këtë rrafsh ku e tentojnë autorët, Konica  na kish vënë ne si ca negjër të errët zullu që dalldiseshin buzë lumenjve me kocka nëpër duar për ta vrarë njëri tjetrin e të lëçiturin tonë protagonist, që i thoshte jo se ata po tallen.  Dhe ja si erdhën punët, ne tani kemi në përfaqësi të huaj një dramaturg të ri që jo vetëm i bën palaço që në fillim të gjithë ndërkombëtarët, janë e ku janë nëpër evropin e madh, por edhe ja qin ma të mirën e ndërkombëtareve (edhe ata na qijnë ndonjë gjë, por ne kemi edhe ma të mira natyrisht,) dhe komedia dramatike është për pushimin e tij nga puna. Filmit i mungon gëzimi për këtë situatë. Ose tërbimi.
Ai është gati vajtonjës. Kontemplativ, qysh po i thot frangu. Prandaj dhe komedia e filmit është e përmbajtur dhe e pak interesante. gjithçka është e qetë. ndodhia që ndjek shfaqja mezi ngrihet nga lumi i të paprerit realitet rutinor.
Se nje tjeter eshte kjo, por në kinema na duhet djali i ri. Vajza e hijshme. Dhe një vajzë tjetër dhe ai hyn aty.
Nga kjo frëngji na lind nevoja të përshëndetemi me aktorët Eni Shehi, Kastriot Çaushi, Adela Hoxha, Rovena Lule, Alfred Trebicka, Hervin Çuli, Karafil Shena edhe plot të tjerë, që padyshim meritojnë vëmendjen tuaj dhe përshëndetjen time.
Drita e tepërt që vjen nga ekrani kur je në rreshtin e tretë, siç e thashë, duhet të mbajë një pjesë të përgjegjësisë. E vendosur në një rezidencë pranë plazhit kjo komedi verore na gjen mu në mes të dimrit të acartë (kur u shfaq filmi ishte akoma shumë ftohtë dhe shkrimi ndenji një herë sa isha duke menduar që më mirë të lejohej heshtja e tmerrshme apo me lëshu sinjale dashamirësisht nervozuese). Ndoshta lançimi i filmit duhej bërë në verë, kur syri është mësuar me dritën dhe nuk e ka aq alarmante nevojën për të qenë jashtë. Por fatmirësisht filmi u shfaq vetëm një herë dhe tani në verë mund të tentojë sërish publikun, tematika gjithsesi meriton vëmendje sepse ajo lidhet me shumëçka për si jemi e bëhemi ne. 

     Politika në shoqëri u mundësua vetëm pasi ishte bërë më e lehtë për tu artikuluar nevoja dhe nevoja për përmbushjen e nevojës, pastaj realizuar në shoqëri, si zakonisht. Angazhimi i zotit filan ose fistëk nuk kish si të ish i lejuar para se ai të quhej zot, (megjithëse arshivistët mendojnë se Z me një pikë nga pas mjafton, madje e ndryshmja është gabim,) qoftë edhe në rutinë.
Ajo që na intereson është angazhimi që sjell përmirësimin dhe plotkuptimin e përbashkët. Dhe në këtë rast angazhimi është bërë temë e ditës.  Por jo edhe po aq angazhim.
Një rreth i madh njerëzish informohen nga afër për tematika që u interesojnë dhe mbajnë qëndrim, ose të paktën ftohen të mbajnë qëndrim. Por nga ana tjetër është lehtësuar përdorimi i etiketimit ‘qëndrim’ dhe pastaj edhe lehtësia teknike e të shpallurit të tij, që i jep gjithçkaje një dimension sportiv, mos me thënë spektakolar. Dhe pakson nevojën për ndonjëfarë angazhimi më konkret.
 Dhe ja aty shfaqet politika e ditës me gjithë kompleksitetin e saj. Unë e kam shpallur që veç politika brenda partiake asgjë tjetër nuk vlen interes, po ja që janë edhe këta që thërrasin: “angazhim, angazhim!” po jo more zotëri, aty si fillim vjen zhvillimi ekonomik. Me ç’dëgjojmë, qeveria po mbledh më shumë pare, ose po e delegon këtë barrë, se gjërat duhen bërë siç duhet dhe kjo ka kosto, kjo dihet. Ndërkohë qeveria është e angazhuar në një numër të madh investimesh në qendra qytetesh dhe pikash që mendon se do të gjenerojnë me shpejtësi fitim dhe shpërblejnë investimin. Në kuptim të fitimit, qeveria si e majtë me rrënjë mu në popull që është, numëron edhe rigjallërimin shoqnor e komunikimin e të gjithëve bashkë aty mu te ai sheshi.
      Por, si fillim investimi. Dhe zërat e këqinj thojnë se shpenzimet rriten për të mundësuar shtim të lekut që virdhon dhe pastaj edhe rritje të hiseve përkatëse. Ndërkohë që turizmi është strategjik, paralajmërohet një mirëmbajtje e menaxhuar me duar të ngrohta si për vete e njërit prej nesh, dhe punë dhe lekë për të tërë.  Ndërkohë që për këtë duhen lekë dhe nuk mund të marrësh borxh prandaj merr borxhe tek një tjetër. Dhe po ta llogarisim duke u bazuar në të dhëna të sporadike e jo sistematike sic edhe na nevojiten për politikën që po flisnim. Nuk gjejmë fort leverdi. 
Pastaj, ajo që përflitet është se kur ke pak lekë shtrëngon rrypin dhe përmblidhesh si iriq dhe i jep dorën fukarait dhe i thu hajt të shtrëngohemi se është më pak ftohtë e nuk jep lekë me të dy duart sa andej këndej. (meqë ra fjala, edhe me nënat tona që dalin me kollondris shpitë duke shit rruëgve një tufë majdanoz shumë keq jeni sjellë!) Sidomos kur e ke pas gjyshin socialist dhe me argumentin që fukarallëku është i padurueshëm prandaj do e shpërndajmë kështu dhe i ra dyerve.
Megjithëse, jo gjithmonë është ky rasti.
Shkolla të ndryshme ekonomike, që dorën në zemër janë të parat në këtë lëmí, thojnë hajt të hedhim pare se kështu shtohen. Kejnesi, ky ekonomisti i madh anglez qe i pari. Ose ndonjë tjetër. Një shkollë e tërë. Dhe dora në zemër sipërmarrja private nuk ka shku keq andej këndej. Por gjithmonë është luhatur mes fitimit të madh pa vëmendje ndaj publikut apo një harmonizim më i qetë. Edhe sipërmarrësi privat dora në zemër me sy të mirë shihet nëpër gjithë perëndimin e madhërishëm. Ma i madhi fare, Donald Trumpi, presidenti i SHBA-ve, është një ndërtues, a qysh po i thojnë. Por thojnë edhe që kanë një seri virtytesh teknike që i lejojnë të jenë aktivë politikisht dhe me ndikim. Qytetari francez e italian e gjermon e danez merret me këto muhabete ma seriozisht dhe edhe i len pak kohë vetes sa mos me i rëndu fort.
     Prandaj dhe unë kam mendu se, shiko, me qeverisjen kot me u marrë. Se qeverisja është gjithsesi e mirë. Ma së pari është legjitime. Se ça do ti thuash sovranit? Së dyti, jam shumë dakort, hajt ta ndryshojmë! Dhe së treti, e kaluara e tmerrshme, me trashëgimi të gjallë të totalitarizës, situatë ekonomike të rrënuar, kriminalitet të lartë dhe aftësi të pakët për të gjeneruar mbështetje të përdorshme ndër qytetarë.

Por, tani duket se lind nevoja për një reflektim. Qeveria në një numër rastesh ka bërë kalimin e shërbimeve në duar të privatit me besim për menaxhim më të mirë. Dhe ofrim të shërbimeve që më herët nuk kanë mundur të ofrohen.
Reforma ngjashëm prek arsimin, shëndetësinë, infrastrukturën, urbane dhe për së gjati, burimet natyrore, etj. Qeveria në fakt ndjek qëndrime politike pak a shumë të shpallura dhe që kanë konsumuar etapën e prezantimit të parë me të çkëlqyerin Berisha dhe vëllanë e tij makut e të përbashkët me Ramën, zotin Meta. Dhe ShÇT-ja e tij, Kryeministri Rama nuk mundej veçse të ndiqte  shtegun nga shtatlartësia e tij burrërore dhe e artikuluar. Pa një opozitë dhe me standartin e shembullit të vet në gjenerim të empathisë politike të tregtueshmë, që për momentin e arrin vetëm vetë. Ai padyshim që është euforik dhe autoindulgjent. Ndaj leku lëviz andej këndej. Por a është kjo socialiste? apo, "Common sens, simple common sens," siç thotë edhe kënga. Zoti Rama komon sensi është një teknikë e diskretituar politike. Privatizimi jetë e mot privatizim ka qenë.
  Por Rruga e Kosovës dhe Teatri shënojnë një zhvillim të papritur. 
Një kontratë tridhjetë vjeçare që merr përsipër të ndikojë në komunikimet e karakterit strategjik me Kosovën tonë të dashur që nën kalërime të vrullshme prej luftëtarësh që nuk i tërhoqi politika dhe nuk u identifikuan dot me masën që përfaqësonin, nuk merret vesh nga shkon. Kosova, sipas trumbetimeve të lëvizjes Vetvendosje, më të madhes parti vendore, po humbet me ritme alarmante kontroll mbi burimet natyrore dhe hapsirë për tu vetkollondris shoqërisht.
Por, sipas qeverisë sonë kjo punë do ba se ka kosto dhe për të gjithë të tjerët, dhe për tepër nuk lidhet fort me Kosovën, se autobuzi e përballon, ndonjë përjashtim do ta bëjmë, kamionët se kanë problem. Shpejtësinë e rrisim, sigurinë të gjitha.
Por, më datë 31 mars 2018 një stacion për mbledhjen e taksës së mirëmbajes dhe mbylljes së investimit për kompanitë e pëlqyera të Fusha dhe Kastrati mu në të hyrë të tunelit të Kalimashit u sulmua dhe u dëmtua nga kuksianët e inatosur, ndoshta dhe me simpati të përhapur thojnë kaq e kaq mijë, ose një milion euro i hiqen ekonomisë lokale dhe i shkojnë në xhep nja dy shokëve të kryeministrit që i dajnë paret bashkë bashkë me ca pare të tjera. Kur kaq e kaq taksa i vilen konsumatorit për këtë punë. Pastaj si e kanë menduar këtë punën e kontrollit të fitimit dikur. Po sikur firmat e furnizimit me zift ta kuptojnë hilen dhe të thojnë ne nuk ju furnizojmë hic se me ziftin tonë do derdhim një monument zifti në Paris prej qejfit të integrimit Europian dhe firmës së mirëmbajtjes i leverdis që të mos amortizohet rruga e bën kalimin aty 1000 euro për makinë. Ose 788, po qe me abone dhe ke fatin e lavdishëm të jesh kuksian? Atëherë, do vijë vetëm Ramushi për Bajram dhe do shkojë vetëm Rama për festival të kërcimit të dervishëve fluturues.me nga shtatë makina secili. Dhe me njëfarë zbritje, natyrisht. Megjithëse kontrata me siguri që e përjashton, por si fantazi me ndikim politik e kam fjalën, dhe shtoi: Se unë ta hap kokën me gur! dhe bababum këta. Policia. Aty. Prokuroria. Gjykata. Dhe pastaj reforma në drejtësimë e madhërishmja e uniformave që sikur po sjell ca emra në vëmendje. Milion euro gjykatësit. Po ma shumë nuk dimë.
Erdhi edhe gjermani që na tha se në Gjermani të vrasin për këtë muhabet. Po shyqyr nuk ishin vra.
     Pastaj është Teatri Kombëtar, që nga ana tjetër përfshin pak a shumë të njëjtat personazhe edhe nga qeveria edhe nga firmat. Por në këtë rast përflitet pagim me tokë të një investimi për ndërtesë. Sa hapsirë e saj, sa lekë e kush do i marri, e ku do i çojë na duhet me i peshu. Si korrespodon me vlerën e investimit dhe pastaj nga ky cmim nisim e bëjmë llogaritë për kujtesën tonë kolektive, mundësitë e lëvizjes nëpër qytet. Që na ndihmon për braktisje të konceptit të zemrës së qytetit si një hapsirë që ka publiken e përbashkët në shpirt kundrejt pronash e pronarësh të pasur. Mendojmë për ca vite të tjera xhag e xhug mu në zemrën e një qyteti që e njohëm në shembje e ndërtime e ashtu vazhdoi sa jeta. Pse kjo punë rastis me leverdi?  Zot i madh, nuk kemi lek, nuk ka as ku me marr borxh dhe jemi duke i marr borxh një tjetri dhe nuk pushum kurrë duke rregullu të njëjtat rrugë e të njëjtat sheshe e ministri.

Prandaj. Hollë hollë, nuk duam fare Teatër Kombëtar aty. Teatri Kombëtar ti dhurohet lagjes numër 5, dhe le të mbajnë aty veglat e punës zdruktharët e shkollave të mesme të kësaj lagje, ose ta japin me qera po deshën! Teatri Kombëtar të zhvendoset në Butrint ose Amantia! Dhe të funksionojë vetëm me abonim për fanatikët.
Nga ana tjetër, shteti ka përmbledhur dorën në shpenzimet e veta e leku po shpërndahet me privatë në mjeksi, arsim e kudo. Kostoja e mirëmenaxhimit bëhet kultivimi i pabarazisë. Po pastaj të pabarabartët rrezikojnë ta mbajnë sistemin të shtrembëruar.

Politikisht, socialistët ose ndërrojnë emrin ose një arrivist rijosh, që të jetë sa më i pashëm fizikisht e shpirtërishtisht ti imponohet partisë. Ndërkohë edhe ndizen radhët disi, edhe mbahet romanca brenda socialistëve dhe harrohet përfundimisht telenovela demokratikase me Lul Humburiturin e të nderuarin zotin Asedhenji Tjetër. Rama mbaron këto pazarllëqe të fundit, pasurohet shpirtërishtisht sa më s’ka dhe kujtohet se ngadhënjimi i tij duhet të jetë global dhe nis nga Kuba turin botëror për rilindjen botërore. (Po ata nuk e lejn të iki dhe e mbajnë aty ku bëhet edhe imam i parë kishës së parë revolucionare në Havanë me profil eurokomunist.) 

Pra, humbja e politikes në këtë moment të prapambetjes politike për shoqërinë tonë është tragjike. Tani që në vend të Berishës kemi një viç të artë që është demasku si objekt idhujtarie pa leverdi.

Vdektë komon sensi sot, ishalla!
      Për të shpërblyer durimin e atyre që lexuan këtë shkrim deri këtu, kam një lajm: Mbërriti në fletore zyrtare vendim nr. 165, datë 21.3.2018 për “Metodologjinë e procesit të vlerësimit të veprimtarisë kërkimore-shkencore të njësive bazë të institucioneve të arsimit të lartë" Vlerësimi i qendrave të kërkimit do të bëhet sipas katër kritereve të njohura: bibliometrike, impakti, infrastrukturor dhe ndërkombëtarëzimi, megjithëse nuk e dimë se si do të funksionojë shpërndaja e ndikimit të organizmi i ri. Apo thjeshtë me mbështetje? Po po, me siguri për shpërndarje të mbështetjes. por ajo që na intrigon është theksi në dokument. ndër katër pesë faqet e urdhëresës gjejmë: 

 “Anëtarët e personelit akademik të njësisë bazë do të kenë akses individual të përdoruesit të kodifikuar dhe të mbrojtur, për vetëdeklarimin e veprimtarisë kërkimore-shkencore të drejtimeve kryesore të fushave të kërkimit dhe të disiplinave specifike.
2. Drejtuesi i njësisë bazë ka akses individual të përdoruesit të kodifikuar dhe të mbrojtur që shërben për ndjekjen dhe monitorimin e të dhënave të deklaruara nga anëtarët e personelit akademik të njësisë bazë.
3. Agjencia Kombëtare e Kërkimit Shkencor dhe Inovacionit është përgjegjëse në bashkëpunim me Qendrën Ndërinstitucionale të Rrjetit Akademik Shqiptar për administrimin e portalit “Vlerësimi i veprimtarisë kërkimore-shkencore”, sigurimin dhe ruajtjen e të dhënave të publikuara, zbatimin standardeve të përgjithshme të vlerësimit dhe certifikimin e rezultateve të vlerësimit." 

Duhet të jeni fare i pandjeshëm lexues i nderuar nëse nuk ju intrigon ky intimitet që institucioni shpall të dëshirojë me kërkuesin shkencor të njësisë bazë. Në rast se nuk intrigoheni nga ky intimitet i shpallur ju jeni fare i pandjeshëm. Por nga ana tjetër sigurimi dhe ruajtja e të dhënave të publikuara nuk është se është pa leverdi. do ketë një qendër për të dhënat. jam shumë dakort, edhe për raportin dhe ndikimin e tij në shpërndarje. vetëm theksi është pak shpërndarë gabim.
Kjo qasje nga njëra anë pakëson peshën e marrëdhënies personale brenda njësive bazë e nga ana tjetër delegon kompetencat në qendër, për të cilën akademikët topolakë gjithmonë ankohen se është një çerdhe ku dremisin oborrtarë të vetkënaqur që nuk janë fare kuriozë dhe mund të jenë mirë me oreks. 
Unë për fat të keq këtu jam tek krahu i qeverisë për të cilën mendoj se bën mirë. Një rigjallërim i luftrave për kontroll në katedra nuk duket keq. Qoftë edhe që gjallërimi mendohet thjeshtë në rivalitetin midis katedrave, që është akoma më mirë. Gjithsesi. Le të ketë një institucion qendror.
Ai në fillim do mbështesë ca grupe, do shpërndajë ca lekë, por pastaj po nuk e shkrinë me siguri mund të jetë i dobishëm në kompleksin e veglave që mirmbajnë e kultivojnë kërkimin shkencor.  Megjithëse nuk përcaktohet kush do të jetë përgjegjës pë mbikqyrjen e llogarive të Facebook të kandidatëve në fjalë, çështja mund të jetë me interes. Kërkimi shkencor më duket se do të mund të shiste shërbimet e veta. Kërkimi shkencor ndoshta do të fillojë të lulëzojë. Tani që mund t’ja tregojmë të gjitha hyqymetit në intimitet, me siguri që ka për tu ba lulja pemë dhe bashkia nuk do ketë hiç më nevojë të harxhojë energjitë në atë operacionin e lavdishëm të pyllzimit orbital se do të mjaftojë lulëzimi i asistuar prej kërkimit shkencor.
Por unë me interes të veçantë shoh edhe klasifikimin e fushave në fund të vendimit. Shkencat e para të natyrës sipas klasifikimit janë matematika dhe informatika. Po jo more shokë. Natyra është një gjë tjetër. Pastaj, matematika dhe informatika bashkë? E madhërishmja informatikë. Që ka nderin që edhe në Komisionin Evropian të ketë komisionerin e vet, ngushet bashkë në sektorin e lavdishëm të matematikës, që për ne është është një nënsektor i pedagogjisë. Përpiluesi i versionit të redaktuar të këtij klasifikimi duhet patjetër të simulohet artificialisht në korigjimin në të ardhmen e lavdishme.

Ka ardh Makbethi, ka ardh Makbethi! ushton jehona, ndër teatërdashësit tanë. Nga Kleidi Kapexhiu. Makbethi, një ndër personazhet e spikatur të Shekspirit të madh, që edhe rikthen trillet e fatthënies e edhe ngërthen ato që janë njeriu. Pikërisht kur pati më shumë, Makbethi deshi më shumë, e për një ëndërr shtrigash nëpër natë preu në besë mikun mbret.
Në fillim na duhet t’ja thurim lavdet që i duhen Shekspirit se përndryshe na e lëshon gjëmën. Makbethi duhet pranuar se ndër vepra të Shekspirit gjallon prej veprimit të vet, ka egzekutimin e një fëmije në skenë, megjithëse jepen dënime të ngjashme. Në skenë vritet edhe gruaja e Makdafit.Vritet Dunkani, Banko. Kurorëzime, dyluftime, kokëprerje. Darka.
Makbethi dhe e shoqja u çmendën. Zonja Makbeth e obsesionuar pas një njolle gjaku që imagjinonte se kishte në duar vrau veten ditën që i shoqi do vritej në betejë. Edhe shumë më vonë, Kadareja do të dëshmonte se sapuni për duart e saj nuk ishte gjetur akoma. I biri i Bethit[1] shihte fantazma i vetëm. E jo si Hamleti që e thërritën shokët të fliste me fantazmën që shfaqej në mure përnatë. Edhe Mbreti Lir kur u çmënd, më shumë si nga halli e kishte. Kurse Makbethin tonë e shtiu e pandërgjegjshmja e vet në siklet e i dilnin fantazma viktimat e veta. Në fjalë fundit ai ja hedh fajin besimit të gabuar në magjistrica.
Shfaqja tani.
Dashuria ime për thellësitë e skenës së Teatrit Kombëtar sërish gjen shprehje tek ajo alamet skenografie me thellësi e lartësi të bollshme. Bosh. Kufizuar në anë prej nja pesë kolonash boll të larta e me gjerësi ndonjë metër e ca. Pa ngjyrë që të konsumojë ndonjëfarë kureshtje.Me një fund që zbardhëllon. Nëpër bosh lëvizin personazhet e dramës.
Shtrigat, një risi. Tre shtrigat janë veshur hijshëm si në ndonjë film gazmor hollivudian dhe ecin anash duke përparuar me këmbën e djathtë.Dhe këndojnë në një melodi gati optimiste planin e tyre shtazarak, për ta nxitur Makbethin ta vrasi Dunkanin mik në shtëpi të vet ku mbreti e kish e nderuar me vizitë.
Skenografia fort e pëlqyeshme e eklipsonte fare sallën. Muzika pastaj. Një muzikë gati industriale tingujsh që përsëriten ritmikë ose krejtësisht të çregullt diçka si hekurat e një menteshe që fërkohet me zhurmë. Ndonjë violinçel ishte diku. Tensionuese dhe e tensionuar, por gjithsesi, e pranueshme.
Ndriçimi, në koncepte për mendimin tim, ishte korrekt, por në masën e dritës skenave të caktuara unë mund të merrja guximin e të bëja si kompetent. Ndërkohë që driçimi i mesit të sallës na qe ajo zilja që dëgjohej dikur para fillimit të shfaqjes. Pastaj na tregoi edhe fundin.
Për më tepër kemi edhe maskat dhe kostumografinë, fort të spikatura. Vetë Makbethi ka një kostum të kuq në një prerje moderne. Duket gati i hijshëm në kuqëlim. Fytyrat gjithashtu janë ngjyer në funksion të karaktereve të tyre. Kontraste të theksuara, shkëlqim e bollëk.
Këtu direkt na duhet të rikthehemi tek regjizori që shpërndan peshat e shfaqjes në një qasje disi të re. Llojet e lëvizjes janë identifikuese për personazhet. Luftëtari i fillimit që informon Dunkanin ecën çalamançe, me njërën këmbë të keqvendosur a të shtrembëruar që e çon përpara ngadalë. Këtë tik e ruan edhe kur luan një personazh tjetër, atë të tre vrasësve. Edhe fisniku lajmëtar e luftëtar ecën çuditshëm. Sikur vrapon po i ngadaltë. Makbethi ecën me dorën e shtrirë përpara sikur kërkon të ngërthejë diçka. Si ai ecën edhe Banko, miku e bashkëkomandanti i Makbethit, e që mbështetet tek Makbethi ndërkohë që tërheq nga pas një bir ndoshta tetë a dhjetë vjeçar e që profetizohet prej shtrigave të bëhet mbret dikur[3]. Natyrisht ka një mori lëvizjesh të tjera, por edhe ato janë sa më eksplicite të të mundet.
Lëvizja është e ritualizuar në masën 65.4%, (mos qofsha ngatërru te ai pjestimi i fundit).
Por më shumë se kaq, te fjala. Një theksim i fjalës së shqiptuar kundrejt aktrimit, ritmit, tensionit e joshjes, argëtimit a bastisjes për gajasje. Për të cilat ka rastisur të ankohemi në herë të kaluara. Me një simbolikë të thjeshtë personazhet përparojnë. Duke i qëndruar me njëfarë këmbëngulje vendimit për përdorim të gjuhës së Nolit.
Sjellja e dramës nëpër kohë është realizuar në ekuilibër. Si nga kostumografia. Mbulimi i fytyrës me ngjyra sa për një maskë të plotë. Një maskë që është primitive në shenja. Gojë të liga, sy të errësuar, përgjakje, meitëri, dyzim janë përcjellë me ngjyra të thjeshta e fine. Maska që ka mijëra vjet që është art nuk mund të mos ofrojë sërish. Dhe maskat janë shumë në krijim të karakterit të personazheve. Vetëm mbreti shpëtoi prej tyre.
Ngjyrat e karaktereve të personazheve janë bashkëkohore, përdorimi i zërit prej tyre për ndërtimin e këtyre karakteve është bashkëkohore, megjithëse fjalët janë po ato të 1606-ës apo në shqipe të Nolit. Ky është një kontrast me përdorim të përhapur, por gjëja ndonjëherë kënaq e ndonjëherë acaron. Në këtë rast është bërë me finesë dhe bukur.

Makbethi është i dominuar nga poshtërsia më fort se Makbethi që mund të njihet në lexim. Ajo e tkurr këtë hero të luftës në përmasa njerzore në shfaqjen tonë. Indrit Çobani në realizimin e personazhit është fort i qëndrueshëm. Çdo zanore e teksit sëllohet dyshe nga goja e tij. Ledi Makbeth prej Luli Bitrit sikur nuk dominohej prej ndonjë tipari i karakerit, ajo mw shumw se tw gjithw mbeti nw fjalw. Banko (Genti Deçka) më ndjekës e i pwrkorw, Rosi (Neritan Liçaj) më i ngadaltë e i munduar prej lëvizjes por në vrapim të pandalur. Malkolmi (Suela Bako), biri i mbretit të vrarë është i rrëmbyer e nervoz, dhe nën maskë ka një femër, ndërkohë që vetë mbreti (Arben Derhemi) është edhe garip edhe babaxhan edhe administrativ. Makdafi (Laert Vasili) më burokratik. Dhe tre vrasës e dy ushtarë mblidhen në vrasësin e vetëm të shfaqjes (Xhino Musollari), që solli edhe ca epsh dhe ca përulësi servile nëpër vrasje me koditje tw pwrswritur e kontakt tw gjerw (ky e vrau të shoqen e Mekdafit mu në skenë, megjithëse Shekspiri i tha vetëm ta ndiqte nga pas jashtë skenës ku fati i saj të mbetej i panjohur për momentin.Ndërkohë që lanë pa sjellë në skenë kokën e Makbethit.)

Por, pjesa për fat të keq nuk na përthithi. Megjithëse gjithë ata burra me kama nëpër duar lëviznin nëpër skenë e gjithë kohën intrigat ja zinin vendin intrigave, haluçiacioneve a tërbimeve, gjykimi im ishte se situata mbeti e ftohtë ndër spektatorë. Unë si përgjues i zhvillimeve në sallë e ndjeva edhe qetësinë po edhe ndonjë kapitje aty këtu se fraza është e gjatë.
Mos vallë donim më shumë aktorin?
Ata mbetën atje prapa maskave, me lëvizje të koreografuar prej minimalistësh shenjadhënës. Vetëm me zërin për të mbushur detyrën e përçimit. Në një hapsirë më të madhe të skenës për tu mbushur se zakonisht. Megjithëse në një rresht të afërt, u ndjeva largë skenës. Skenë e madhe i bënteaktorët si më të vegjël. Zëri si më i pakët. Në një shfaqje me peshë të shtuar për ngjyr e tingull e fjalë këto ndikojnë. Por nuk po them se aktorët nuk janë aty shprehës e krijues të personazheve komplekse.
Por diçka diku më le si botanist. Duhet të jetë ndonjë vidë diku.
Për shembull, ndonjë skenë ja del me vështirësi të bëhet pjesë e së tërës. Është pa forcë, zgjat, lodh për ç’vazhdon më tej. Sikur nuk na ngopin me ngarkesën e vet kuptimore dhe emocionale.Nëpër të ka të çara që lejojnë të shpërqëndrohemi dhe rikthjellojmë hetimin e pjesës.
Përpunimi i tektit për mendimin tim do ta kish dashur një kujdes më të madh. Ndonjëherë, konteksti i fjalës së rëndë mes personazheve sikur tretej dhe dialogjet shpërndahen andej këndej dhe bëhen lodhës për shkak të kapërcimit.Ndonjëherë skena të gjata përfundojnë në episodiken e largët. Në një moment mua mu duk se një pjesëz skene kish ngatërruar rradhë e kish dalë para shkakut të vet.
Dhe pjesa, ndoshta, thjeshtë donte një ngjeshje më të madhe. Këto mjete teatrore kërkojnë largimin të shpejtë. Se ti nuk rri e bën muhabet me mjete shprehëse kaq të drejtpërdrejta. Në një farë mënyre kemi një spektakël. Jo ndonjë ngjeshje të shumë, por sa për ta rritur disi vibrimin. Unë vetë, më parë, e thashë se fjala kish fituar vlerë të veçantë në shfaqje prej shkrirjes së personazheve në pak vija të trasha falë ngjyrosjes së fytyrës dhe lëvizjeve të pakta e me domethënie të zgjatur shumë. Por edhe e kundërta qëndron andej këndej nëpër pjesë.
Zoti Kapexhiu na gëzon me shijen dhe finesën e vet dhe të bashkëpunëtorëve. Shpresojmë që ai të ketë mundësi e dëshirë të na tregojë prap.


[1] Në shënimet e informuara të Nolit sqarohej edhe që Mak i thokën birit.

[2] E zgjodha këtë varg dhe për të plotësuar disi pjesën që këtë skenë sikur nuk na e nguliti në kujtesë dhe për larminë e madhe të argëtimeve letrare që sjell. E jo vetëm. Shëndeti mendor dhe diagnostikimi i tij është aty. A është kurimi prej brerjes së ndërgjegjes kompetencë e mjekut a priftit? Kurimi i obsesionit sot padyshim që është çështje e shëndetit mendor, por aty është edhe lezeti i ndërgjegjes, që supozohet të mbetet gjithsesi racionale.

[3] Dhe Fleanci na paska themeluar familjen e Stjuartëve që i dhuruan mbretërisë shtatë a tetë mbretër

Gishti, nga Doruntina Basha, e paska këtë titull pse nusja e tendosur nën stres çan veten me thikë në gisht. Kjo gjakosje bëhet shkak që vjerra të ulë presionin dhe të krijojë hapsira për komunikim për kohë të mjaftueshme sa të kemi një dramë. Një gisht tjetër që përmendet në pjesë është ai  i nënës së vjehrrës që dikur në të kaluarën kishte prerë fare gishtin duke gatuar. E vetë vjehrrës i ra barra të kujdeset për familjen kur nëna u sëmur. Një nga këta dy gishta i dha titullin kësaj pjese tragjike. Ose të dy ata gishta dhe plot të tjerë. Gishti, kjo shqisë e prekjes, megjithëse adresë jo fort dinjitoze e gjeografisë trupore, trup mbetet.
Historia është e Kosovës si dhe autorja. Historia është e tillë: Dikur, ulen për të ngrënë bukë. Dëgjohen zhurma jashtë. Babai urdhëron birin njëzet vjeçar që të dalë e të shohë. Djali vesh këpucët e të atit për kollaj e del. Aty ka ushtarë që i rrëmbejnë e i hipin në kamion. Del edhe baba i nervozuar pse djali ja veshi këpucët, e rrëmbejnë edhe atë. Dhe tani një nënë e brishtë në thyerje për dhjetë vjet i pret përditë. Krijon ato shenjat e veta për mbërritjen. I pret në mars, i pret kur ka stuhi, i pret gjithmonë. Dhe nusja rri me të. Herë duke besu edhe vetë, herë duke e dit shumë mirë. Ndër fqinj njerëzit që ishin rrëmbyer ishin kthyer tashmë të mbyllur nëpër qese plasmasi të zeza. Ndër ato mijëra që janë të humbur në Kosovë padyshim që kjo histori është e vërtetë.
Dhe vjerra bën shtrigën me nusen që rrezikon t’ja marrë dashurinë e të birit. I mbrohet përçarjes në marrëdhënien familjare dhe e bën zap e e ngarkon me detyra. Fillimisht shfaqja i mëshon situatës së vjehrrës e nuses dhe e le disi në plan të dytë rrëmbimin e zhdukjen e të zhdukurve që edhe në narrativë bëhen pjesë e komunikimit diku nga fundi. Dhe kjo ndarje e të gjallëve me të gjallët jep konkretësinë e nevojshme për tu përfshirë.
Dhe aktoret e nisin shfaqjen me përsëritje të këtij komunikimi ritual. E kujdeset për cantat, e gjërat e tij e gjellërat për të, e bëhen gati të ikin diku. Nusja do iki fare te nëna e vet. Dhe nëna e saj shahet. E soji i saj. Dhe plaka është e egër e dhunshme, autoritare përçmonjëse. Dhe në këtë komunikimin ritual të kësaj përditmërie, ishte gjaku ai që siguron qetësinë për pak, dhe kjo vazhdon.
Pra është e qartë se barra emocionale që duhet të përcillet është e madhe. 
Regjizore Bojana Laziç e dramatizuse Olga Dimitrijeviç. Me aktoret Rozi Kostani dhe Ina Morinaj.
Regjisorja ka vendosur që disa mesazhe të përcillen prej gjuhe trupore e lëvizje intensive, apo fjalës së përsëritur. Përdorimi i simbolit është i shtuar nëpër pjesë, e megjithëse ai është i spikatur e i përzgjedhur që të përcjellë ngarkesën e përgjithshme, është ky përdorim që e përmban disi tragjizmin, na mban pranë idesë së teatrit e shfaqjes e na lehtëson kapërdirjen e rrëfimit.
​Kjo qasje krijon gjithë komoditetin e nevojshëm për aktoret që ta mbajnë vëmendjen te vetja e të mbeten të natyrshme, megjithëse u duhet të jenë përcjellëse të emocioneve e brenda situatave që kondensojnë periudha e ndjesi që tejkalojnë rrethanoren. Të sigurta që notat e larta nuk do të bien në falsitet, prej natyrës së pjesës, të dyja aktoret kanë lirshmërinë e nevojshme për të mbledh simpati e për të impresionuar.
Edhe Kostani edhe Morina janë të këndshme e në lartësinë e detyrës.
Pjesa duket se ka nevojë për njëfarë familjariteti prej sallës e spektatorit dhe e kishte. Personazhet lëvizin brenda një banaku katror, me brinjë diku tek katër metrat e pa dalje, që vetë është i vendosur në mes të sallës Gëte, të Teatrit Eksperimental. Vizita ime e parë aty. Dru ngado. Muret me dërrasa, karriket e mira, largësia e rreshtave e duhura. Ndriçimi i mirë. Ngrohtë. Me dyer nga të katër anët. Me një të hapur kurioze atje lartë.
(Shtojcë e palidhur)
Një sallë kaq e bukur e që na gëzon e që na çon mendjen mu në debat të ndërhyrjes tek Teatri Kombëtar, që së fundi përfshin edhe Eksperimentalin. Shokët e Bashkisë, a kush po i rregullon letrat për këtë zhvillim, mund ta kishin marrë mundimin e ta njoftonin menaxhmentin e Eksperimentalit për idetë e tyre e ta kursenin investimin që u bë.
Nga ana tjetër, diskutimi për teatrin implikohet në një zhvillim arkitekturor e urbanistik të qytetit që tejkalon diskutimin për teatrin dhe rikoncepton zhvillimet në një zonë që dikur kryeministri e pati menduar si një zonë pedonale me tre postat e ndërlidhjes me hyjnoren nëpër skaje e me një zonë që ta lëvrojnë këmbësorët përmidis. Por situata ndryshoi. Ne e dimë se presioni prej zhvilluesve është i madh dhe ata i kanë karakteristikat që fjala të mos i shkojë kot, po qyteti po hapet gjithandej, pse prap këtu? Në bllokun e ndryshuar tashmë kanë mbet parcela, a ndonjë vilë e së kaluarës së keqe që mund të shkulet. Hajt, gjejani diçka tjetër atij zotnisë që do me patjetër trullin aty!
 

Medea. Medea është një alamet figure e antikitetit grek. Ajo ndër të paktat vrau fëmijët e vet, për t’ju hakmarrë të shoqit, pasi ja vrau këtij edhe gruan e re dhe vjerrin, mbret të Korintit. I shoqi ishte Jasoni. Në ekspeditën e Argonautëve, që pati në të heronj nga më të lavdshmit e u krye lloj lloj bëme kërkohej lëkura, (që në shqipërime haset edhe si bashka,) e një dashi lëkurartë, por vetëm Jasoni, dhe vetëm falë dashurisë së Medeas, ja doli e e kreu bëmën që e futi ndër heronj të shquar.
Medea për të shpëtuar arratisjen e heronjve grekë prej tokës barbare vrau edhe vëllanë e ja shpërndau copat e trupit nëpër det që të ndalej prej ndjekjes babai i tërbuar. Por në këtë tragjedinë e Medeas, Jasoni i tha se kjo mizori nuk kish qenë kushdi ç’sakrificë, se në fund të fundit ai e solli në Eladhën e bekuar, ku ligji e jo forca, sundon, e ku kish sy për të parë e veshë për të dëgjuar një histori për të qenë, e jo ndër ato gërxhe barbarësh ku ajo kish qenë duke jetuar në Kolkidën e largët. Por ja çe gjeti. E pësoi dhe mbreti i Korintit me të bijën, që u zunë në pëlhurën magjike që ajo kishte helmuar për ta.
Medea nuk e çonte kurrë nëpër mend këtë braktisje nga njeriu për dashurinë e të cilit kish bërë kaq shumë. Ajo për interesat e tij i vuri vajzat e Peleut ta zjenin babanë e gjorë me demek për ripërtëritje. Si shkon dhe e ndan ky një grua të tillë? Sado heroik të jesh. Një grua e tillë. Motra e Circes që mbante Odiseun peng nëpër skuta të një ishulli. Mbesa e diellit. Vetë dielli ja afroi karrocën e pasulmueshme të rrezeve të veta për ta shpënë në Athinë.
Se kjo thotë edhe që në fakt ky është fati i gruas në përgjithsi. Vetë Medea diku në fillim thotë se flet për të gjitha gratë. Në fjalë të parë ajo thotë se burrin duhet ta paguash shumë vetëm për tu bërë ytzot.
Medea pastaj bëhet e shoqja e mbretit të Athinës, që me betim i kish siguruar mikpritje e mbrojtje, fara e të cilit nuk kish ngjizur gjer aherë. Por ajo do ta bënte. Mos i bëj fëmijët shumë të mirë se ti kanë zili tha për të parët që kish me Jasonin dhe i vrau. Zot i madh.
 Regjisori Dimitris Mylonas kryeson sipërmarrjen i ndjekur nga pranë prej aktores Luiza Xhuvani që luante edhe rolin e Medeas dhe Alfred Trebickës si Jasoni. Pjesën e hap Roza Anagnosti si mëndesha e Medeas, që na tregon gjithë ç’duhet të dimë për rrjedhat e ngjarjes. Mbreti i Korintit,  Viktor Zhusti.  Dhe lajmësi Kristian Korovshi. Edhe kujdestari i djemve Ahmet Pasha.
Xhuvani në ndjenjë e forcë është pranë Medeas, por mësymja e saj në pasion e delir bëhet nga vise racionaliteti e përkushtimi, për më tepër edhe zëri i saj gjithmonë e ka pasur një ngjyrim të brendshëm e të shqueshëm, që  përcjell ndjeshmërinë si karakteristikë më vete, e që pastaj i përzjehet ndjenjës që ajo përcjell dhe e bën më të përkorë, pavarësisht nga gjithçka. E ajo është tehu.
Por ka edhe një kor. Një kor fort i rëndësishëm për shfaqjen.  Një kor gjithmonë i pranishëm. Kërcimtar e këngëtar. Një kor me shtatë vajza që ka hisen e vet të vëmendjes në secilën skenë. Një kor për ta ndryshuar ritmin e shfaqjes sipas dëshirës së regjizorit. Një kor që krijon hapsirë për kolegët që ti mëshonin më shumë fjalës. Kori ishte ngarku fort.  Ai duhet të na lehtojë barrën që na ve Medea. Ai na udhëheq emocionalisht duke na marrë për dore herë pas here. Ai kujdeset për rrjedhën e larmisë zbavitëse, megjithëse nga ana tjetër krijon një vazhdimësi që shkrin shijet në një unitet. Një qasje që nuk është e re dhe që na lejon të bëhemi shijehollë fort, me mundësitë e përsëritura për gjykim që na ofron. E kjo na forcon për goditjen që shfaqja dëshiron të na japë. 
Trebicka si Jasoni dhe Zhusti si Kreoni janë aty burrërorë dhe me detyra të qarta, po ashtu edhe Koroveshi që mori duartrokitje të personalizuara nga publiku pas dëshmisë plot emocion për vdekjen e nuses së re dhe mbretit Kreon.
Gjithçka në vend, dhe duartrokitjet e stuhishme të premierës me siguri shpërblyen emocionet e derdhura prej artistëve në shfaqje, por për gërnjarët si puna ime duket se cilësia më e mirë trasmetimit ishte një gjysëm vale më andej, ose këndej.
Muzika ndonjëherë kishte tingujt e ëmbël korrekt e familjar të socrealizmit tonë, e herë atë klasiken, e herë drithëruese me një notë çdo të dytin hap të sekondës, por një muzikë në hije, në përpjekje për të ndërtuar një humor të caktuar tek spektatori më shumë se një muzikë që flet për vete.
Kostumet na vendosin në një kohë që më shumë i pasqyrojnë fundvitet 800 të mijëvjeçarit të kaluar se atë të para dymijë e tre-katërqind vjetëve më herët. Fustane e kostume, që shtrëngojnë dhe i ndihmojë aktorët ti rrijnë pranë personazheve të veta dhe ja skicojnë fort karakterin e vet perëndimor. Për koreografinë është kujdesur Gjergj Prevazi që i duhet të lëvrojë kufirin ndarës mes profesionalizmës e amatorizmës që ofron trupa.
Pjesa na ofroi edhe larminë e tingullit të gjuhës greke. Të më falet injoranca por nuk e di nëse aktorët po flisnin në greqishte të re a të vjetër. Nëmat e Medeas pas mureve ishin greqisht (dhe e donte një pastrim rruga e zërit deri tek spektatori), por edhe vetë profecia e shortarit të tempullit të Feb Apolonit për Egjeun (Gjergj Mena) , mbretin e Athinës, ku me betim Medea siguroi mikpritje e mbrojtje pas gjëmave të saj, erdhi në greqisht.
Në mes të bisedës që ne e ndjekim prej pak kohe e ku kureshtja mezi rimerr kontrollin e shqipsave pas atij emocionimi, kur fap, pa paralajmërim, profecia kthen në greqisht.
Dhe diskutimet e para, mes Xhuvanit dhe Menës, pas profecisë erdhën gjithashtu greqisht. Heu, pse bre? Dhe ne zhytemi në anglishten virtuale për të marrë vesh ç’i tha. Në fakt orakulli Feb Apoloni i paska thënë diçka si:
“Mos e humb nga sytë bishtin e kacekut!”
Dhe anglishtja si fjalëshumë që është tregon se kacekut i thoka ‘winesack’ apo lëkurë që mban verë. Pra ndoshta ai s’duhet të pijë aq shumë. Për verë bëhet fjalë apo për përbajtje në reagim ndaj ngacmuesit seksual? Meqenëse nëpër internet thojnë që në fakt këmba e kacekut qenka ai miku.
 Viktor Zhusti, si përkthyes i veprës, duhet të na tregojë si është tamam ky muhabeti kësaj këmbës a bishtit, që ka kjo gjëja që mban verë. Profecitë dihej që nuk merreshin vesh gjithsesi, ndaj u zgjodh ky si një tekst që mund të shfrytëzohet për të sjellë pak shije nga tingujt e gjuhës që e lidhin pjesën me origjinën e saj? Apo thjeshtë na kursyen ekspozimin ndaj së pahijshmes Euripidiane? Gjithsesi, kjo nuk është fare e rëndësishme.

Në Teatër Kombëtar,  me regji nga Elma Doresi e tekst nga Ferdinand Hysi, po shfaqet pjesa me titullin “Vdiq mbreti, rroftë mbreti”. Shfaqja na tregon për një situatë tip në një institucion të kërkimit shkencor, ose shoqërinë tonë, në vendin tonë.
Por, në fillim një varrim. Me këngë vaji. Edhe tregojnë që kish vdekur shefi i institucionit dhe po vjen tjetri. Me një fjalim për të ardhmen nëpër këngë. Unë do të jem ndryshe thotë i riu.
Sapo mbërrin në zyrë shefi nis e flet me fantazmën e ishshefit, i cili i shfaqet vetëm atij edhe ne. Mbijeto sa mundesh duke fajsuar paraardhsin, pastaj duke fajësuar veten dhe pastaj largohu.
Pastaj tre punonjës, si një trio nga ato të festivaleve që i rrijnë pas këngëtarit dhe theksojnë tingujt që kanë nevojë. Një femër e pastaj dy meshkuj. Ajo dy herë insinuon seks oral në karrike për shokun shef, me lëvizje skenike. Megjithëse në fakt po mblidhte letrat që kishin rënë aty. Por gjithsesi e joshte shefin me paturpsi të qartë dhe qendërsynuese në disa skena. Punonjësi tjetër një servil spiun që i di të gjitha në dosje. Dhe i fundit, i brendshëm në kolektiv është një i paaftë për të artikuluar qartë, që në fakt, dikur doli nga personazhi e na foli artikuar mirë, e na tha që në fakt bëhet fjalë për të gjithë ne. Është dhe një pastiçier, që paguan paratë dhe ofron gruan, për detyrën e zëvendësit të shefit.
Në fakt shefi ynë nuk është një mbret. Ai është një shef i institucionit kërkimor shkencor që detyrohet të pranojë, nën mësimet e fantazmës ishshef, ndikimet e shokut Fani, një milioner fuqiplotë që i gjen një punë të mirë burrit të dashnores (pastiçierit), si me thanë.  
Konkursi për zëvendësshefin është beteja ku vendoset një pjesë e madhe e lëndës së shfaqjes. Askush nuk ndjehet i sigurtë. Dhe të gjithë janë aty për të siguruar veten dhe për të ëndërruar vendin e zëvendësshefit.
Por aty vjen edhe gruaja e shefit të ri. Ndërkohë që vajza e shefit të ri ka gjasa që bën atë gjënë me djalin e shefit që vdiq. Dhe fantazma e shefit akoma i gëzohet prekjeve ose vuan prej tyre si dhe sukseseve të djalit ndërkohë që fton edhe shefin e ri ti gëzohet qejfeve të jetës. Dhe të presë të keqen kur të vijë.
Një shef i vogël i një institucioni kërkimor shkencor ka fatin që historia e vet ti ngatërrohet me atë të një mbreti prej përkitjes nëpër ndodhi e personazhe tip. Kjo ne na acaron. Po në fakt mund të jetë edhe një mbret. Po ta mendosh mirë. Sokol Angjeli flet herë me fantazmën e herë me të tjerët e ngatërrohet dhe fap ca humor. Shumë dakort. Edhe dëshirë edhe përmbajtje, shumë dakort. Me zotin Bujar Asqeriu në rolin e një fantazme që disa herë përdori pantomimën. Pëlqyeshëm i shlirët.
Me sekretaren që veç shefit e arrin edhe mënga e gjatë e pastiçierit interpretuar nga  Gladiola Harizi që është  aty për veprim skenik paksa seksual, por edhe pak servil edhe i dëshpëruar.
Edhe Dritan Boriçi edhe Klodi Hoxha janë aty me ngjyrime të ngjashme. Zoti Hoxha interpretoi me reportor të përgjysmuar tingujsh, duke siguruar një pjesë të mirë të argëtimit për spektatorin, ndërsa Devis Muka ishte pastiçeri.
Aty pranë edhe Klea Huta me një minifund e me një këmbëngulje të madhe dhe lehtësi. Me gjuhë të shtuar trupore. Me lëkundje të mëdha, me, me hepime, a si i thojnë. Me minifund dhe flokë që shkojnë përtej. Një bashkëshorte pak tirane e grykëse e pak xheloze nga Rajmonda Bulku.
Që të gjithë aktorët janë të përkushtuar e brenda personazhit.
Dy orë e një cerek. Në shfaqje. Me dritë të vrarë nëpër skenë.
Gjithçka në grotesken bufonike, kllouneore. Gjithçka e qartë në kostumin që kjo femra e ka gjithë vrima e rrotullime, që gjithashtu karakterizohen nga vrima në copë të kuqe flakë. Edhe mbi kokë ka një si vrimë të gjatë. Ajo e përdor seksin për arritje të vëmendjes.
Edhe të tjerët në veshje simbolike. Njëri e ka veshjen e sipërme të verdhë. Tjetri jeshile. Shefi i ri ka të purpurt e zëvendëszhefi gjithashtu i ka mëngët me të purpurtën peradorake përfshirë nëpër të. Nuk e di nëse kjo është ngjyra vjollcë e socialistëve ramaan, por ndonjë lidhje do të ketë.
Zëvendësishefit të ri krahët i zgjaten prej kostumit me një shtesë sërish vjollcë.
Që në fillim, me atë varrimin koral, pjesa na risolli në familjaritetin e dramës shqipe apo skenikes shqipe, me letrën për të na treguar se nga do rrjedhë ngjarja, plotësuar edhe me daljen në skenë të fantazmës së ish-shefit, i jepet fund pritshmërive të mëtejshme për zhvillime, konsumohen gjithë rezervat e kërshërisë për kulmime dhe gjithë barra mbetet për tu mbajtur prej dialogut dhe veprimit, që në fakt nuk kishin shumë shanse për t’ja dalë duke pasur në konsideratë familjaritetin tonë me tematikën, me qasjen. Aktorët janë të ngecur nëpër personazhe si në kallëpe druri që nuk lejojnë shumë.
Pjesa ka gjasa të jetë në një masë të madhe pasqyrë e realitetit për llojin e caktuar të marrëdhënies në Shqipërinë e sotme, por aftësia e saj për të depërtuar tek spektatori nuk është e madhe, sepse personazhet janë produkti i një përfytyrimi kolektiv, i një komentimi kolektiv, i një gjykimi kolektiv. Përkitmëria e tepërt me publikun dihet që nuk ka leverdi.  
Një dritë kaq e keqe për seksin e gjorë. Dhe për njeriun padyshim. Për femrën. Dhe ti dhe ti. Për ne. Njeriu vetëm në një marrëdhënie. Në marrëdhënien e punës. I zhveshur nga gjithçka tjetër. Pa vazhdimësi paraprirëse apo vazhduese për personazhet. Njeriu në punë. Servili. Kokulur dhe dinak. I shfrytëzueshëm. Skandalozja, flagrantja, të normalizuara edhe për skenë. Të rinormalizuara. Realizimi popullor, sërish?  Një si ato hartat e metrosë nëpër qytetet e mëdha. Linja e purpurt çon atje e këtu, e kuqja dihet, e verdha, e gjelbra.
Zoti Hysi nuk ka gërmuar shumë për të nxjerrë lëndën e vet, dhe zonja Doresi nuk ka hezituar të theksojë konturet tashmë qartësisht të dukshme të skicës. Gjithsesi, ftojmë autoritetet të mbajnë shënim denoncimin e zotit Hysi. Sidomos Akademinë e Shkencave, apo kush merret me këto institucionet e kërkimit shkencor? 
  

Zhvillime politike në mes të sezonit?
Për njerëz që politika u pëlqen kryesisht brenda partiake, si puna ime, vetëm tani ka pak interes.
Në dy fjalë për metodologjinë e shkrimit duhet të them se unë e konsideroj veten si mbledhës i tingujve më të fundit që depërtojnë guvën e thellë. Ca si dridhje të gjata bashtingëlloresh që kanë humbur mesazhet për të cilat u krijuan. Unë mendoj se ato mund të jenë me interes. Në njëfarë lloj recete për përgatitje etydesh letraro politike ofrohet: ‘politika shqiptare në errësirë.’ Në vitin, e thellë e të harruar, të kaluar.
Si fillim, përshëndesim vllezërit nga Kosova. Dhe më afër oxhakut, thojnë zgjedhjet e fundit, duhet me u ul shoku Albin, si kryetar i i Vetvendosjes, lëvizjes me ma së shumti vota e për ma tepër me zhvillime brenda partiake. Këtu, ca heronj që jo shumë më herët, bashkë me njëri tjetrin bllokuan kuvendimin nëpër parlament me lotsjellës, gjuajtën me antitank,  e mbajnë një lëvizje që si rrallë kush ka të rinjë të përkushtuar që nuk druhen të bëhen dëshmorë e që me vetdije i kundërvihen dhunës së legjitimuar e me siguri edhe të palegjitimuar. Por, kandidat-martirët lejnë grupin, për dominancë të tepërt të komandantit fuqiplotë, që e mbush kupën e nektarit direkt e te masa.
Një tentativë për marrje të lidershipit, në kushtet e pabarazisë përmasore prej individësh që shpresonin të bënin një grup e që si grup të peshonin diçka diku. Por shiko pak si rrodhi ngjarja:
Një drejtuese e lartë e fort domethënëse e Vetvendosjes me emrin Aida Dërguti, një e përkushtuar prej shumë kohësh, në një komunikim intim shfaq mospëlqim, ma së paku, për liderin e partisë.
I tha ‘mut’ shokut Albin, në një mesazh që paskësh qenë për një rreth njerëzish që ajo ndoshta nuk e dinte që e merrte mesazhin. Dhe pastaj në vend që të izolohet shoqja e të ftohet në autokritikë, një grup ekzpozohet aty edhe thojnë: ne po ikim fare. Kryetar, nënkryetar, sekretari i përgjitshëm a organizativ, deputetë e figura publike tërhiqen prej funksioneve në organizatën vetvendosje.
Natyrshëm pritej që radikaliteti i përcjellë kahmoti nga këta shokë do të shoqërohej me një këmbëngulje më të madhe, se luftëtarë të ngjashëm, për bindje të vetat, do ta kishin ftuar për darkë Albinin dhe do ta kishin gjuajtur si të ishte ndonjë albino i Afrikës që ka humbur rrugën në një lagje të keqe nëpër Tanzaninë[1] e largët, por jo.

Grupi që mori pjesë në formatimin e organizatës  u ndje jashtëzakonisht i fyer prej gjuhës vulgare dhe ofensive prej individësh që aderojnë në lëvizje dhe ndoshta i interpretojnë shenjat me zell të tepërt. Presioni publik brenda organizatës, kryesisht në facebook, i lëndoi këta shpirtra të çiltër dhe ikën. Një parti aktivistësh që zgjedhjet e fundit kishte çel portat për lloj lloj t’kultìvumi vetëm e vetëm me kuru imazhin e vet qeverisës, humbet gjithë lidershipin në fillim të legjislaturës?
Në një kohë që një parti alternative nuk është fort shpresëdhënëse dhe kur nga leverdia politike e donte që kryetari ti kishte kalu nja dy tre muaj rehat në një qeli me nxemje, ku me lexu ndonjë libër e  mbledh simpati për partinë që ti ketë për zgjedhjet e ardhshme, mëtonjësit shthuren. Në vend se me u mshehë dikah e me negociu pamundësimin e pjesmarrjes së shokut Albin në zgjedhjet e ardhshme të partisë, e me i shkaktuar dëme të karakterit aparatçik, na dalin e ekspozohen kot e m’kot nëpër natë me fjalën mut pa një lider, pa një mut, me shoqen Dërguti që dënonte veten nëpër ndonjë lot për pakujdesinë. Domosdo që baza i hodhi përtokë.
Ca, me siguri që pyesin se ku e gjen gjithë këtë fat shoku Albin? Kushedi? 
Vetvendosja përmes pavarësisë në funksionim të njësive të vogla organizative që u mjafton një lider as nuk e rrujti fare për një tërmet organizativo-institucional, por zëvendësimi i rradhëve të lidershipit do të jetë një sfidë eksituese.
Kryetari i ri Kurti do duhet të zëvendësojë aq rradhë në lidershipin e partisë sa nuk kanë as vreshtat e Rahovecit. Megjithëse po flisnim për decentralizm atje te njësitë e vogla, qendra më shumë se kurrë ka vëmendjen e bazës. Të gjithë janë me sy nga lidershipi i ri dhe kjo e rrit vulnerabilitetin. Partia po ndryshon strukturë e natyrë. Nëse ndiqet me vëmendje disi tendencioze videoja e leximit të letrës së Albinit në mbledhjen e kryesisë mund të vihet re që masa e partisë mund të çohet lehtësisht në hutim, (gëzimi për faljen e shoqes Dërguti për shembull ishte tregues i humoreve fillhumbura brenda kryesisë, megjithëse nëpër ezofagjet e fryra kalonte plot ajër për thirrjet “Albin Albin.”)
Kjo ka rrezikun ta uli fortësinë e ndjenjës, megjithëse jo domosdoshmërishtë. Le ti zgjedhi vetë baza! Po kë?! Apo nuk është aq e rëndësishme. Këto muhabetet me shokun Shpend, që domosdo e pëlqen fluturimin tregojnë se situata nuk është fort optimiste.
Zoti Kurti si zakonisht ka përqark (a) teorikët e përzier me dinakë lozonjarë, (l) zelltarët fort energjikë që nuk e ndajnë mirë atdheun nga vetja, dhe (r) ambicjozët popullorë të nënpërgatitur në tekniko-teorikishten e lashtë dhe (B) njerëzit e aftë e të ndershëm. Duhet patjetër të zgjidhen këta të fundit! Të aftët e të ndershmit e tjerë nuk e marrin përsipër të udhëheqin. Por e mira e do, të shtohet  nga një masë edhe prej të tjerëve gjithashtu. Po baza e di vetë.
Prej zotit Kurti ëndërrojmë të nxjerrim një diktator. Një njeri që e kap shoqërinë prej rreckash dhe e shtyn forcë andej ka shpresohet të jetë përpara.
Ramushi ndërkohë po bëhet probatin me 742 konaqe nga ma të parat në gjithë Kosovën, kurse Hashimi nëpër botë përpiqet me qitë diçka për vete e për miqësinë. Kurse LDK ka kryetarin e me grip. Si zakonisht.
​
          Por ngjarjet e vërteta ndodhin në mëmëdhen e afërt fare.
Duke mbetur gjithnjë në brendapartiaken e dashur, ku është e vetmja mundësi që të të gjejmë pak intrigë në këtë bajatí të ushtrimit të pushtetit kur je objekt (dhe pak subjekt) i ushtrimit të pushtetit, është hardhojmë sytë e të shikojmë në opozitë.
Në thellësitë e shpellës bashtingëlloret dridhjemadhe të bashkuara nuk mund të na flasin veçse për opozitën që zëmekur ja rrit peshën heshtjes së vet. Lulzim Basha nuk ka asgjë ku të kapet për të pluskuar dhe reforma në drejtësi duket se mund të ngecë edhe pa të, megjithëse ai nuk ka pse mos kontribuojë. Megjithëse filxhani sheh leverdi të papritura dhe diçka mund të përmbahet.
Ai e di.Në rinovim të lidershipit ai zgjodhi shumë ndryshim dhe pak kompromise me të dyshuarit për besnikë të tjetërkahut. Dhe domosdo i shtoi kostot për forcën politike ngordhalaqe që ish Partia Demokratike pas tërqjes së liderit Berishian, Sali Berishës,  dhe zëvendësimit me shokun Basha që megjithëse ishte hisedar dinjitoz nuk mund ta pretendonte shumë seriozisht fronin ku qëndronte e qëndron deri sot.
Por ai tani është dikush. Basha bën pazar po ja desh nevoja, po ky Rama paska qenë armik. Si mor u lika opozita me vujt kaq keq për një copë lider? Shpresojmë që mos zbulohet se Rama ka ndonjë dobësi  për Berishën.
Berisha doli prej thellësisë e tha se protestat e së shtunës do ti vejnë dërrmën këtij pushteti thëllësisht të inkriminuar dhe grykës që aman aman.
Bashkë me LSI-në, që vepron në diktatin e organizatores së përgjithshme, e të specializuar për njësi më pak të përgjithshme, zonjës Monika Kryemadhi, PD-ja ka për ta dridh të voglin në bark të nanës, të shtunën, që në mëngjes. Kaq herët në legjislaturë, prap, nuk na pëlqen, por edhe pak kohë duhet.
Pa një lider u mor vesh që nuk bëhet kjo punë. Më mirë një lider pa parti se një parti pa Lider. Po ku ta gjejmë.
E kuptove mor zoti Berisha që Argita Berisha duhet të kishte qenë nënkryetare e njësisë numër katër, Durrësit, Tiranës, dhe e gjithë Shqipërisë, që me kohë, dhe kur të ishte vakti, i gjthë polemi t’ja brohoriste emrin. Pse kot e kishin ata grekët nga tre katër breza kryetar partie? U bane ti, tropojan, me lanë sarajet ndër jabanxhij?
Shiko ku na çoi. Të kishte fut Argitën në parti, Berisha nuk kishte pas as nevojë me vjedh aq shumë. Dhe detyrën e kishte ba ma me qejf. Na mori në qafë të gjithëve me këtë modesti e komplekse.
Ku ta gjeshim ne një gocë si Argita, që është edhe goca e tij mbi të gjitha?

Imagjino ti tani. Mediu, ka dyshime për koalicionin, Dule nuk ka thënë ndonjë gjë. Çamt u bënë prap çamë. Çunat e Mamurrsit, që kishte Berisha për të marrë qeverinë shpejt e shpejt po ti tekej, kanë zbrit vetë në Pazar që dy zgjedhje përpara, megjithëse ndonjë petrit mund të ketë mbetur. LSI, radikali i diskretituar me ëndrra gjalla për llokma pushteti shtrohet në sofrën e koalicionit gati me forcë, pa u mbush akoma viti nga zgjedhjet e fundit.
Dhe duket se nga këto pozita rikthimi në qeverisje është  largët dhe nuk jep njeri veresi. Si zakonisht.
Ndërkohë protesta e shtunës na duhet nevrastenike. Shumë nevrastenike. Po si? A do dali vetë Berisha në protestë? Shpresojmë që po. Edhe për Bashën po ashtu shpresojmë. Fjalimet e tyre me zjarr sikur na e freskojnë zjarrminë. 

Ndërkohë qeverisja dihet. Qeverisja na pëlqen gjithmonë. Reforma është ilaç. Në drejtësi pastaj!?. Me lloj lloj ambasadori nëpër të.
Ekonomia avash avash, ajo dihet. Po edhe shpejt, ama. Pabarazia nuk ka pse adresohet këtë vit. Njëfarë ndryshimi mund të ndodhi diku. Turizmi mori një dorë. Bujqësia po bëhet gati për fazën e eksperimentimeve me karakter social, ndërkohë që ndryshime po synohen në arsim, sport. Qeverisja vendore e do ndonjë riparim të parë, se nuk lihen gjithë ai fshatar vetëm me komisarë televiziv, po edhe kjo punë pret.

Ndonjë lek do rrëshkasi diku, se përndryshe reforma në drejtësi ëshë e pamëshirshme, po me karar. Ose edhe kur teprohet dihet që bëhet fjalë thjeshtë për gabim.

Me grekun flitet në Korcë me ditë me rradhë, ministër me ministër. Kryeministri u taku edhe me serbët. U vra Oliver Ivanoviçi e një gomë makine nuk u dogj, askund. Dakort serbët ndër vete, po prap ca sinjale me tym ata duhet tja kishin nis qiellit, simbas rregullit Ata u tërhoqën prej negociatave në BE, dhe prap një gomë nuk e dogjën?! Po ja; janë marrë vesh njerëzit. Evropa më afër. Po s’na mori ne, qoftë edhe vetëm Serbët me marrë shumë mirë është. Ne presim.
Rusit i thamë që nuk e ulim kokën, megjithëse i lamë kohë ta kthejnë kokën nga ana tjetër.  
 


[1] Albinot janë afrikanë që për shkak të mungesës së pigmentit në lëkurë kanë një pamje kaq të ndryshme sa kanë nxitur fantazitë e bashkëqyetarëve që i shohin të ndjellës fatkeqësishë, ndaj i shpesh i rrëmbejnë dhe i coptojnë, sepse në copa të vogla ndjellin fatin e mirë, dhe shamanët i përdorin për ilaç.

Rojat e Taxhit” nga Rajiv Joseph me regji prej Altin Bashës, mbërrin me shfaqjen e vet të fundit një natë para fillimit të vitit të ri 2018 në sallën e kurorëzuar së fundi me emrin fatmir, ”Moljer”, të TKE-së. Në këtë natë e kishin lanë me e pa pjesën gjithë ai milet. Ndër ta edhe unë. Një aksident, se unë, si të gjithë mo.
Nata ku zhvillohen ngjarjet është e fundit e njëzet vjetëve që u deshën për ndërtimin e ndërtesës së Taxh Mahalit, njërës prej shtatë a tetë mrekullive të botës për kohën e vet dhe shumë më vonë. Dy roja të ngrehinës së madhërishme të Taxhit, që ishte varri i së shoqes së Shahut, vijnë aty, të dy janë fort të lidhur me atë që janë, me të kaluarën e vet, me shahun, me hierarkinë dhe shohin ëndrra ushtarësh si të qenët roja haremi pranë shahut të madh. Gjithçka nëpër një ceremonial grotesk që ndjekin dy ushtarët. Njëri më rinor e i shpallur e tjetri më i ndrydhur e detyrues.  
Dhe njëzet mijë ndërtuesit e mrekullisë, dhe një arkitekt i mrekullueshëm ndër ta, pasi përfunduan punën u morën dhe ja prenë duart, që kurrë më mos ndërtohej një gjë kaq e bukur. Një praktikë jo e padëgjuar prej historisë së njeriut në marrëdhënie me të bukurën.Ne duhet ta kishim kuptuar, kur papritur këta presin njëzet mijë duar. Ne njihemi me urdhrin paraprakisht, por prap ekzekutimi na befason.40 mijë krahë u prenë mu në mes të parakrahut. Dhe cungjet u përzhitën me zjarr që të mbijetohej. Dhe dy tre ditët kur kaluan nëpër këtë eksperiencë dy ushtarët tanë janë hapsira kohore e ngjarjes.
E lujti mendësh ekzekutori. Njërit nuk i punonin krahët nga të prerët e tjetrit ju verbuan sytë nga dritët e zjarrit me të cilin përzhiste krahët e prerë. Një qamet. Disa dhjetra duar të derdhura në gomë, dergjeshin gjithandej dhe lëvizje skenike. Edhe skenën e pastrimit të skenës e kishte përdor për muhabet të trazuar si skenë e dytë.
Dhe pastaj shpërblimi. Me podium. Dhe pastaj planifikimi i vrasjes së shahut të madh, prej ushtarit të dërrmuar nga pesha e fajit ndaj së shenjtës e jetës, që fatmirësisht përfundon vetëm me prerjen e duarve të ushtarit dhe një ëndërr të fundit si në dalldi prej rojes komandant e bir. Dhe ja ku fundi mbërriti.
Por, në fakt, shfaqja jonë  nis me shumë pak vonesë në një parodi për vonesën e shpesh hasur ndër spektatorin e vendit. Por vonesa e vërtetë ka qenë ajo e fort të dashurit Gazmend Gjoka, i cili për një kohë të gjatë i ka munguar skenës sonë, dhe Bashës, gjithashtu. Lulzim Zeqja, protagonisti tjetër i kësaj treshje që përcolli dridhje emocionale të shëndetshme, përzier me reflektim, jam dakort, por gjithsesi të shëndetshme.
Që prej fillimit të shfaqjes na mbërriti më i frikshmi hero, besniku i liderit, që është gjithashtu  biri i kryebesnikut të liderit. Një kamikaz i llastuar që i njihte zogjt. Paksa fëminor, epror naiv dhe fuqiplotë, bir e besnik e që vlerëson mirëqenien dhe sigurinë, por real, efikas. Duart e vetme që preu ishin të mikut të tij më të afërt.  Të tjerat vetëm i përzhiti. Me monologun shfajsues të dalldisë së tij në mbyllje të pjesës nëpër hijet e zërat e një ngritje të madhe shpendësh prej baseni ujor, ai sërish ngrohu zemrat e sallës e na përcolli paqsor.
Zeqja kishte një rol më të rëndë. Bashkëluftëtari vartës është po aq naiv dhe me ndërgjegje e dashuri për shokun, të bukurën, për të drejtën. Ai masturbon gjatë rojës me ëndrrat për harem. Por, gjithësesi, ushtar dhe prerësi i njëzet mijë palë duarve. Ai është ushtari xhelat. Ai është viktimë e ndërgjegjes së vet. Ai ngre i pari pikpyetjet për mjerimin e të gjymtuarve, ai flet për karrierën, për jetën, për zogjt. Ai ka impulsin. Ai është viktima e shokut që nuk mund të jetonte me kujtimin e dëshirës së shprehur prej tij për të vrarë shahun e madh.
Edhe egërsia, edhe butësia, edhe thellësia e skenave shpesh janë tek ta. Edhe nënvetet e shumta që ishin mbledh në personazhe jo rrallë ishin meritë e tyre. Megjithëse, edhe shoku amerikan i kishte zgjedh lule më lule. Ndonji sheqerosje andej këndej e bën gjithsecili se do rendiment puna, por gjunah të qahemi. Ne për qejfin tonë i kishim thënë amerikanit po ku e gjete Shah Xhahanin, kte zotni burrë që ka ndërtu ma shumë se të gjithë nëpër gjithë atë zonë andej me e akuzu për këtë mizori, por nuk duket se mund të ketë ndonjëfarë leverdie prej atij muhabeti.
Ky Basharti Bashës duket i shëndetshëm. me skenografi të projektuar e të thelluar. Me vendroje rrjete që nga lartë mund të ishin dru sandali që mbanin ndërtimin e ballkonit në trungun e trashë.
Ngaqë isha në rradhë të parë u gëzova shumë që zbulova që rrjeta e teltë, që mbron qafën e i varet përkrenares nga pas ishte bërë prej kapse letrash.
 Meqë ky është shkrim i parë i vitit të ri e na duhet të bëjmë urime e lëvdojmë kë meriton me fjalë të mira. Edhe meqë është hera e parë që e praktikojmë urimin publik padyshim që na duhet ti lëvdojmë të gjithë ata që na bënë me teatër e përjetime të reja e të distiluara, e mundësi për tu shprehur për to, gjithashtu. Ata ma të mirët ma shumë. Edhe nuk janë hiç pak.