te porta te porta, te porta Rashomon
Qendra kulturore Tirana, Teatri i Metropolit. Rashomon. Autorë, Fay dhe Michael Kanin kanë adaptuar për skenë subjektin e një filmi prej regjizorit të njohur japonez Akira Kurosava. Regjia: Jonida Beqo. 12 mars. E para shfaqje e një sezoni nën drejtimin e ri menaxherial të teatrit.
Diku nëpër Japoninë e vjetër, një druvar i vihet pas një prifti edhe e ndalon, e përpiqet ta bindë që të mos tërhiqet prej punës së tij në tempull. Kur e arrin, kanë arritur në një portë të largët të qytetit të vjetër, që tani e ka marrë pylli. Porta Rashomon. Edhe i thotë, jo ashtu, po kështu. Se ky prifti ka parë ngadhënjimin e vesit të njerëzve dhe ka marrë arratinë. Aty, pas porte, zgjohet një njeri i çuditshëm që merrej me rruajtje e bërjen e parukave me flokë që i blidhte nëpër kufomat e flakura tutje. Dhe këta i tregojnë këtij dhe ne të tjerëve se si e pse ishin aty. Këta të dy kishin qenë në polici ku kishin dëshmuar për një kufomë që druvari kishte gjetur e që më pas kishin marrë vesh se ishte një i vrarë me shpatë që kishte pasur me vete dhe një grua. Të gjithë flasin fillimisht para një gjykatësi imagjinar që nuk u shfaq po ishte diku mbi kokat tona. Vjen nëna që flet për pozitën e mirë që zotëron në shoqëri dhe për mburrje të tjera pa vlerë por në fakt vajza tregon se ajo ishte vajza shërbyese e nënës shërbyese, që kish joshur samurajin trim në martesë. Që në fëmijëri kish pasur drithma. Pastaj ky roli i kriminelit të famshëm që ish i përfshirë. Ky e përdhunon gruan e samurait. Por më parë kish folur shefi i policisë për variantin zyrtar të çështjes. Dhe disa variante të historisë tregohen mbi rrjedhën e ngjarjeve. Krimineli i famshëm ka versionin e tij të lavdishëm të vrasjes së një samurai në një dyluftim e të vështirë nëpër pyll, ngase epshi e shtynte. Vetë i vdekuri kishte gjetur një nga këta mistikët që qarkullonin mes botëve dhe tregonte se si e shoqja kish shtyrë vrasësin ta vriste, por ky nuk kishte dashur dhe kishte qenë një aksident në vdekje. Kjo një tjetër ngjarje, pastaj në fund edhe vetë druvari pranon të tregojë të vërtetën që e kish fshehur, pra që kish shitur shpirtin për një shpatë me dorezë argjendi që kish shkulur prej trupit të samurait të vrarë në ndonjërën prej katër a pesë mënyrave që përmendëm. Mëkat për të cilin edhe merr një foshnjë të braktisur për ta rritur bashkë me fëmijët e tij të shumtë.
Dy linja që i rrijnë njëra tjetrës përkarshi, e ndonjëherë shtohen të tjera. Treshja burrave te porta Roshomon është realiteti i shfaqes për ne. Realiteti i tre njerëzve, që takohen e i tregojnë njëri tjetrit,njëra linjë. Linja tjetër, samurai, e shoqja dhe banditi me nam, që jetojnë jo vetëm në rrëfimet e burrave, por janë edhe të imagjinuara në detaj me figurë e zë edhe për ne. Një sirenë, që hallavitej kot nëpër sallë për të shoqëruar personazhet, polici, e ëma e të përdhunuarës dhe mediumja mistike ishin një kuartet. Një kuartet interesant që ndiqte dy trio. Hyaa.
Shfaqja
Lezetshëm.
Pa frikë nga përdorimi i surprizës ndijore. Përplasje shkopash të gjatë e më pas shpatash të rënda hekuri. Inovacione teatrore si tingulli, e trembja e spektatorit me ndonjë aksident të mundshëm ishin përdorur me bollëk. Ky personazhi i kusarit spikaste veçanërisht. Me gjithë dyshimin që ngjall shfrytëzimi i karakteristikave personal-kulturore prej vetë aktorit. Edhe për aktorët e tjerë nuk mund të thuash shumë, gjithsesi të paktën jo për keq, megjithëse me dëmtime në plotësi të personazhit ndonjëherë. Një plotësi që vinte që prej tekstit, e që duket se ështa gati karakteristike për autorët anglo-amerikanë.
Te kjo treshja e linjës së parë, për shembull, prifti është i marrë prej një imagjinate gati kolektive të caktuar, shumë pranë asaj të autorit. Për më tepër, aktori ishte i paaftë ti krijonte një identitet mbresor personazhit. I penguar edhe prej tekstit, ndoshta, që shpesh lejonte më shumë nuhatje nga sa ishte e nevojshme. por skematizmi ishte derdhur bollshëm në gjeste e timbër, si me qenë realizëm socialist. Në këtë trio të parë edhe ky berberi, që rruante kufomat dhe u merrte flokët për tu ofruar në këmbim një ritual dhe varrosje, (ndryshe nga të afërmit që i kishin braktisur nëpër pirgje plehrash,) kishte shumë gëzim në timbër të zërit e plastikë. Mos ishte personazh i keq padyshim që kish për të qenë shumë i mirë. Të folurit prej entuziasti të tij është më tepër i gëzuar se lunatik. Kjo treshe, që hyn në fillim të shfaqes, krijon një klimë të ndryshme prej asaj që vijon. Një klimë që nuk favorizon plotësi të emocionit. sikur e thanë tokën ku heronjtë e vërtetë do vinë të mbjellin.
Publiku ishte i pakët dhe kjo sikur amplifikon aspiratën për karakter eksperimental të shfaqjes. Një eksperimentalitet i regjur. I ruajtur për dimrin e harruar.
Por kjo nuk është shqetësuese aq shumë. E prap më duhet të pranoj se u mërzita. Psherëtima të mbytura padurimi më tërhiqnin përjashta. Nuk e di çfarë nuk shkonte. Diçka nuk shkonte.
Pjesa zgjonte interesin, por pastaj diçka hynte si hije dhe prishte shijet. Detaje të vogla të shpërfillura. Përsëritja e kulmimit të veprës për të mbajtur lartë vëmendjen?
Pakujdesi, mendoj. Tek aktorët ndjehej liri në interpretim dhe kjo ishte një gjë e mirë. Shumica e bënin mirë rolin e tyre, por afrimi i tyre tek ne nuk vinte i shtrënguar sa duhet. Secili duke bërë përshtypje për hesap të vet.
Skenografia, pastaj, është e vështirë për tu menaxhuar në atë sallë. Rrethore, me një publik që, do s’do, ndjehet pak senator rome perandorake dhe luan me gishtin që para se gladiatorët të fillojnë të gërvishten. Skena na paskësh marrë, e errësuar, si strehim një zgjatim në kahun e hyrjes. Aty ishin ca rrecka pastaj, e në atë anë u vendos kjo trioja që përmendëm, pastaj, në gjysmën këndej të skenës ishin territoret e mëdha të kusarit. Pylli. Ca degë cunge ngulur jo fort mbi parketin e drunjtë bënin një kufi që n fund shndërrohej në një bimë të lashtë kacavjerrëse e që ka mbetur vetëm rrënjë si litar mbi botët matanë. Një goxha lukuni litarësh që derdheshin përtokë.
(Asaj sallës ti hiqen ato ballkonet intime dhe të formohet një amfiteatër i lartë prej metali që të nxjerrë shumë njerëz dhe ti verë aktorëve një mur mbrapa ku ta nguli këmbën për të mësyrë përbuzësin nevojtar. Tavani është i bukur dhe gjithë ai dru nuk ka pse humb atje lartë, e aty poshtë provokohet klaustrofobi.)
Shfaqja mezi u duartrokit. Përtesë, mërzi. ca e pajustifikuar e ca spontane.
Kush është qendra kulturore Tirana, një herë? Ej zot i madh. Dhe ç’do kjo prej Teatrit të Metropolit? Në një moment kur arti ynë i teatrit po arrin suksese në terma të tërheqjes së vëmendjes publike, dhe në sigurimin e mbështetjes së tij. Falë popullarizimit prej medias sociale dhe rritjes së mirëqenies mbarë popullore, teatri mund të jetë fitimprurës ose të paktën jo një barrë suksesi dhe fqinjësia e teatrit kombëtar janë një fat. Pse shpërndahet vëmendja e teatrit në një qendër kulturore. Pse pak qendra kulturore mund të hapen e janë hapur andej këndej. Shfrytëzimi me ndonjëfarë përfitimi i sallave nuk duket gjë e keqe, por jo tani me na shpërqendru organizatorët dhe menaxherët e teatrit në një qendër kulturore. Ja, shpërqëndrimi çon në eksperimentalitet. Klima, intimiteti, serioziteti, vaniteti rrezikohet. Muzat e trembura arratisur nëpër dritare prej rapsodit popullor. Njomëzakë që kërcejnë nën ritme të lashta. Një biblotekë që gëlon nga pionerët kureshtarë. Amon amon.
Diku nëpër Japoninë e vjetër, një druvar i vihet pas një prifti edhe e ndalon, e përpiqet ta bindë që të mos tërhiqet prej punës së tij në tempull. Kur e arrin, kanë arritur në një portë të largët të qytetit të vjetër, që tani e ka marrë pylli. Porta Rashomon. Edhe i thotë, jo ashtu, po kështu. Se ky prifti ka parë ngadhënjimin e vesit të njerëzve dhe ka marrë arratinë. Aty, pas porte, zgjohet një njeri i çuditshëm që merrej me rruajtje e bërjen e parukave me flokë që i blidhte nëpër kufomat e flakura tutje. Dhe këta i tregojnë këtij dhe ne të tjerëve se si e pse ishin aty. Këta të dy kishin qenë në polici ku kishin dëshmuar për një kufomë që druvari kishte gjetur e që më pas kishin marrë vesh se ishte një i vrarë me shpatë që kishte pasur me vete dhe një grua. Të gjithë flasin fillimisht para një gjykatësi imagjinar që nuk u shfaq po ishte diku mbi kokat tona. Vjen nëna që flet për pozitën e mirë që zotëron në shoqëri dhe për mburrje të tjera pa vlerë por në fakt vajza tregon se ajo ishte vajza shërbyese e nënës shërbyese, që kish joshur samurajin trim në martesë. Që në fëmijëri kish pasur drithma. Pastaj ky roli i kriminelit të famshëm që ish i përfshirë. Ky e përdhunon gruan e samurait. Por më parë kish folur shefi i policisë për variantin zyrtar të çështjes. Dhe disa variante të historisë tregohen mbi rrjedhën e ngjarjeve. Krimineli i famshëm ka versionin e tij të lavdishëm të vrasjes së një samurai në një dyluftim e të vështirë nëpër pyll, ngase epshi e shtynte. Vetë i vdekuri kishte gjetur një nga këta mistikët që qarkullonin mes botëve dhe tregonte se si e shoqja kish shtyrë vrasësin ta vriste, por ky nuk kishte dashur dhe kishte qenë një aksident në vdekje. Kjo një tjetër ngjarje, pastaj në fund edhe vetë druvari pranon të tregojë të vërtetën që e kish fshehur, pra që kish shitur shpirtin për një shpatë me dorezë argjendi që kish shkulur prej trupit të samurait të vrarë në ndonjërën prej katër a pesë mënyrave që përmendëm. Mëkat për të cilin edhe merr një foshnjë të braktisur për ta rritur bashkë me fëmijët e tij të shumtë.
Dy linja që i rrijnë njëra tjetrës përkarshi, e ndonjëherë shtohen të tjera. Treshja burrave te porta Roshomon është realiteti i shfaqes për ne. Realiteti i tre njerëzve, që takohen e i tregojnë njëri tjetrit,njëra linjë. Linja tjetër, samurai, e shoqja dhe banditi me nam, që jetojnë jo vetëm në rrëfimet e burrave, por janë edhe të imagjinuara në detaj me figurë e zë edhe për ne. Një sirenë, që hallavitej kot nëpër sallë për të shoqëruar personazhet, polici, e ëma e të përdhunuarës dhe mediumja mistike ishin një kuartet. Një kuartet interesant që ndiqte dy trio. Hyaa.
Shfaqja
Lezetshëm.
Pa frikë nga përdorimi i surprizës ndijore. Përplasje shkopash të gjatë e më pas shpatash të rënda hekuri. Inovacione teatrore si tingulli, e trembja e spektatorit me ndonjë aksident të mundshëm ishin përdorur me bollëk. Ky personazhi i kusarit spikaste veçanërisht. Me gjithë dyshimin që ngjall shfrytëzimi i karakteristikave personal-kulturore prej vetë aktorit. Edhe për aktorët e tjerë nuk mund të thuash shumë, gjithsesi të paktën jo për keq, megjithëse me dëmtime në plotësi të personazhit ndonjëherë. Një plotësi që vinte që prej tekstit, e që duket se ështa gati karakteristike për autorët anglo-amerikanë.
Te kjo treshja e linjës së parë, për shembull, prifti është i marrë prej një imagjinate gati kolektive të caktuar, shumë pranë asaj të autorit. Për më tepër, aktori ishte i paaftë ti krijonte një identitet mbresor personazhit. I penguar edhe prej tekstit, ndoshta, që shpesh lejonte më shumë nuhatje nga sa ishte e nevojshme. por skematizmi ishte derdhur bollshëm në gjeste e timbër, si me qenë realizëm socialist. Në këtë trio të parë edhe ky berberi, që rruante kufomat dhe u merrte flokët për tu ofruar në këmbim një ritual dhe varrosje, (ndryshe nga të afërmit që i kishin braktisur nëpër pirgje plehrash,) kishte shumë gëzim në timbër të zërit e plastikë. Mos ishte personazh i keq padyshim që kish për të qenë shumë i mirë. Të folurit prej entuziasti të tij është më tepër i gëzuar se lunatik. Kjo treshe, që hyn në fillim të shfaqes, krijon një klimë të ndryshme prej asaj që vijon. Një klimë që nuk favorizon plotësi të emocionit. sikur e thanë tokën ku heronjtë e vërtetë do vinë të mbjellin.
Publiku ishte i pakët dhe kjo sikur amplifikon aspiratën për karakter eksperimental të shfaqjes. Një eksperimentalitet i regjur. I ruajtur për dimrin e harruar.
Por kjo nuk është shqetësuese aq shumë. E prap më duhet të pranoj se u mërzita. Psherëtima të mbytura padurimi më tërhiqnin përjashta. Nuk e di çfarë nuk shkonte. Diçka nuk shkonte.
Pjesa zgjonte interesin, por pastaj diçka hynte si hije dhe prishte shijet. Detaje të vogla të shpërfillura. Përsëritja e kulmimit të veprës për të mbajtur lartë vëmendjen?
Pakujdesi, mendoj. Tek aktorët ndjehej liri në interpretim dhe kjo ishte një gjë e mirë. Shumica e bënin mirë rolin e tyre, por afrimi i tyre tek ne nuk vinte i shtrënguar sa duhet. Secili duke bërë përshtypje për hesap të vet.
Skenografia, pastaj, është e vështirë për tu menaxhuar në atë sallë. Rrethore, me një publik që, do s’do, ndjehet pak senator rome perandorake dhe luan me gishtin që para se gladiatorët të fillojnë të gërvishten. Skena na paskësh marrë, e errësuar, si strehim një zgjatim në kahun e hyrjes. Aty ishin ca rrecka pastaj, e në atë anë u vendos kjo trioja që përmendëm, pastaj, në gjysmën këndej të skenës ishin territoret e mëdha të kusarit. Pylli. Ca degë cunge ngulur jo fort mbi parketin e drunjtë bënin një kufi që n fund shndërrohej në një bimë të lashtë kacavjerrëse e që ka mbetur vetëm rrënjë si litar mbi botët matanë. Një goxha lukuni litarësh që derdheshin përtokë.
(Asaj sallës ti hiqen ato ballkonet intime dhe të formohet një amfiteatër i lartë prej metali që të nxjerrë shumë njerëz dhe ti verë aktorëve një mur mbrapa ku ta nguli këmbën për të mësyrë përbuzësin nevojtar. Tavani është i bukur dhe gjithë ai dru nuk ka pse humb atje lartë, e aty poshtë provokohet klaustrofobi.)
Shfaqja mezi u duartrokit. Përtesë, mërzi. ca e pajustifikuar e ca spontane.
Kush është qendra kulturore Tirana, një herë? Ej zot i madh. Dhe ç’do kjo prej Teatrit të Metropolit? Në një moment kur arti ynë i teatrit po arrin suksese në terma të tërheqjes së vëmendjes publike, dhe në sigurimin e mbështetjes së tij. Falë popullarizimit prej medias sociale dhe rritjes së mirëqenies mbarë popullore, teatri mund të jetë fitimprurës ose të paktën jo një barrë suksesi dhe fqinjësia e teatrit kombëtar janë një fat. Pse shpërndahet vëmendja e teatrit në një qendër kulturore. Pse pak qendra kulturore mund të hapen e janë hapur andej këndej. Shfrytëzimi me ndonjëfarë përfitimi i sallave nuk duket gjë e keqe, por jo tani me na shpërqendru organizatorët dhe menaxherët e teatrit në një qendër kulturore. Ja, shpërqëndrimi çon në eksperimentalitet. Klima, intimiteti, serioziteti, vaniteti rrezikohet. Muzat e trembura arratisur nëpër dritare prej rapsodit popullor. Njomëzakë që kërcejnë nën ritme të lashta. Një biblotekë që gëlon nga pionerët kureshtarë. Amon amon.
