Çmimi Kadare 2021: Zogjtë e Qyqes
Çmimi Kadare për vitin 2021 i shkoi Gani Mehmetit prej Kosove për librin “Zogjtë e qyqes”. Juria me shkrimtarin Preç Zogaj për kryetar, në marsin e largët, bënë një zgjedhje që ka gjithë pikantizmin e nevojshëm. Por, libri, pati fatin jogazmor të lançohej ndër përkime shpërqëndruese të vitit elektoral, e vonë mbërrin në tribuna nga kthehet vëmendja, ndërkohë që libri na qenka për një tematikë fort interesante.
Me keqardhje më duhet të vërej se këto angazhime me kaq dobi letrare, sa shpërndarja e çmimeve, shërbejnë për pak tjetër pak veç shenjimit të një rrjedhe letrare, e pastaj e kanë të vështirë me ja letu udhën drejt njohjes prej qytetarit, ndaj kanë pak përpjekje në promovim.
Anëtarët e jurisë më shumë duhet të na informojnë për konkurrime, për emra, metodat e mitologjitë e letërsisë shqipe të sotit.
Zogjtë e qyqes.
Një nip pushtuesi, bir koloni edhe vet kolon, prej Serbie, që rrëfen rrjedhën e jetës së vet nëpër Kosovë. Diku nga Peja, ndoshta. Familja kolone, komuniteti kolon, lufta, bashkëjetesa, lufta e me rradhë janë objekt i këtij rrëfimi.
Romani e referon që në titul zakonin e shpendit qyqe, që ve vezën në fole të huaj e kur zog i qyqes çel i shtyn prej foleje pasardhësit legjitimë të shpendit që ka folenë e i ngrohu vezët e që ja solli ushqimin nëpër fyt të vet .
Një i ri, një akoma më i ri, një më pak i ri dhe një ish i ri lënë një dëshmi që janë një jetë.
Për fat të keq, koloni ka qëlluar i arsyeshëm e dashamir ndaj nesh, shqiptarëve, e kjo e ndan prej komunitetit të vet, madje e dyzon edhe brenda vetes. Megjithëse edhe ai nuk e di si do të kish vepruar sikur ti ishte dashur të ishte baba apo gjyshi i vet.
Nga ana tjetër, qenia në person të kolonit serb e ka rënduar zotin Mehmetaj me nevojë për vërtetësi e aktivizëm nëpër rradhë.
Një djalë i vogël, që sheh botën fillimisht prej familjes së vet, pastaj prej komunitetit e shkollës, pastaj prej shoqërisë pak më të gjerë, që përfshin edhe ndonjë shqiptar a shqiptare, por edhe media e rrit rolin, prezantohet. Pastaj lufta. E këndej rrjedh rrëfimi i tij.
281 faqe.
Një peshë e plotë e romanit.
Pak histori prej gjyshit xhandar, e babait torturonjës në zyrat policore të Kosovës, e luftra nëpër male. Pastaj komuniteti me histori dashurish e bashkëjetese e konflikti të vazhdueshëm. Pastaj protagonisti në rini që njeh e krijon botën e tij. Kolonizim. Pastaj i rrituri që përpiqet ti ikë atij kallëpi ku ja kanë shtënë jetën. Një inxhinier kimist.
Në një qasje me synim format e bashkëjetesës, protagonisti ndan me ne quaziopozitarizëm e koshiencë.
Një dilemë që ne si lexues do donim të ish lënë më shumë për ne. Se ky personazhi ynë na mbush me gjykime e intepretime të një realiteti që duhet ta kish përpirë ca më shumë. Këto interpretime e gjykime janë simpatike ndaj çështjes së qasjes ndaj bashkëjetesës ndërnjerëzore me larmi etnike që në këtë rast është serbe e shqiptare.
I riu Dragan mbërrin fëmijë dhe sheh se si një komunitet mbillet në një shoqëri e pritet të lulëzojë e marrë drejtimin e asaj shoqërie duke u asimiluar si elitë. Ai lëviz në kahun nga njerëzit përafrohen dhe afrimi me një racionalitet parimor që e njeh makabritetit ndër njerëzor në terma të ftohtë të nevojave të perceptuara të një etnie superiore në numra dhe protencial dhune.
Zgjedhja e ditarmbajtësit që nuk ka nevojë të dëshmojë drejtëpërdrejtë dhunë, apo edhe ta ushtrojë atë, por mundohet të gjejë kënde të këndshëshme nga brenda një vagoni, një shtëpie, një kopshtie, një ngulmimi etj., e mban edhe stilin e shkrimit të përmbajtur.
Një qytetar, një intelektual e aktivist, një gazetar et etj., na renditet, minimalisht krah për krah, me rrëfyesin që kemi ardhur të takojmë.
Por teksti mban kritika.
Mehmetaj, megjithëse nuk mund të akuzohet për ndonjëfarë inferioriteti në lëm të rrëfyesve, apo mungesë vullneti, distancohet pak prej njeriut, pra vetes. Romani i tij ka edhe një vlerë historike. Një rrëfim që ka vërtetësi, që tregon për tortura, dhe abuzim të njeriut ashtu si dhe për dashuri, fqinjësi e fqinjësi etnike.
armi kolonësh. malazezë, serbë, boshnjakë, rusë a polakë dhe shqiptarë pa dyshim. Shqiptarë që janë në një largësi të mbyllur jashtë, atje, brenda vendit të tyre. Një prurje interesante e autorit. Nuk dimë nëse libri është përkthyer në serbo-kroatisht dhe ka një reagim ndaj tij.
Qasja për prodhimin e shkrimit në vetë të parë, që ka zgjedhur autori, përzien nga njëra anë një aspiratë me dimensione në antropologji, histori, qëndrime e qëllime, e padyshim rrëfime e nga ana tjetër një droje që zbulohet në të shpallurit e njëfarë intelektualizmi profesionalisht të kultivuar për të ofruar ato reflektime që zbulohen nëpër tise rastësie në përzgjedhje të protagonistit nga populli i madh i njeriut.
Kjo qasje e frenon autorin të kërkojë lojra e shkathtësira të gjuhës,
Aty këtu një poetizëm që tradhëton përpjekjen e romanit për tu distancuar nga kjo formë rivale për vëmendjen e lexuesit. Poezizmi prozaik, edhe vetëm me prani të holluar, ngre gishtin drejt autorit për përpjekje të sforcuara në lëshim të rrëfimit. Shto edhe histori e antropologji që pak kush i di e nuk e i di.
Hajt, shyqyr në fund ai koloni shkoi..
Me keqardhje më duhet të vërej se këto angazhime me kaq dobi letrare, sa shpërndarja e çmimeve, shërbejnë për pak tjetër pak veç shenjimit të një rrjedhe letrare, e pastaj e kanë të vështirë me ja letu udhën drejt njohjes prej qytetarit, ndaj kanë pak përpjekje në promovim.
Anëtarët e jurisë më shumë duhet të na informojnë për konkurrime, për emra, metodat e mitologjitë e letërsisë shqipe të sotit.
Zogjtë e qyqes.
Një nip pushtuesi, bir koloni edhe vet kolon, prej Serbie, që rrëfen rrjedhën e jetës së vet nëpër Kosovë. Diku nga Peja, ndoshta. Familja kolone, komuniteti kolon, lufta, bashkëjetesa, lufta e me rradhë janë objekt i këtij rrëfimi.
Romani e referon që në titul zakonin e shpendit qyqe, që ve vezën në fole të huaj e kur zog i qyqes çel i shtyn prej foleje pasardhësit legjitimë të shpendit që ka folenë e i ngrohu vezët e që ja solli ushqimin nëpër fyt të vet .
Një i ri, një akoma më i ri, një më pak i ri dhe një ish i ri lënë një dëshmi që janë një jetë.
Për fat të keq, koloni ka qëlluar i arsyeshëm e dashamir ndaj nesh, shqiptarëve, e kjo e ndan prej komunitetit të vet, madje e dyzon edhe brenda vetes. Megjithëse edhe ai nuk e di si do të kish vepruar sikur ti ishte dashur të ishte baba apo gjyshi i vet.
Nga ana tjetër, qenia në person të kolonit serb e ka rënduar zotin Mehmetaj me nevojë për vërtetësi e aktivizëm nëpër rradhë.
Një djalë i vogël, që sheh botën fillimisht prej familjes së vet, pastaj prej komunitetit e shkollës, pastaj prej shoqërisë pak më të gjerë, që përfshin edhe ndonjë shqiptar a shqiptare, por edhe media e rrit rolin, prezantohet. Pastaj lufta. E këndej rrjedh rrëfimi i tij.
281 faqe.
Një peshë e plotë e romanit.
Pak histori prej gjyshit xhandar, e babait torturonjës në zyrat policore të Kosovës, e luftra nëpër male. Pastaj komuniteti me histori dashurish e bashkëjetese e konflikti të vazhdueshëm. Pastaj protagonisti në rini që njeh e krijon botën e tij. Kolonizim. Pastaj i rrituri që përpiqet ti ikë atij kallëpi ku ja kanë shtënë jetën. Një inxhinier kimist.
Në një qasje me synim format e bashkëjetesës, protagonisti ndan me ne quaziopozitarizëm e koshiencë.
Një dilemë që ne si lexues do donim të ish lënë më shumë për ne. Se ky personazhi ynë na mbush me gjykime e intepretime të një realiteti që duhet ta kish përpirë ca më shumë. Këto interpretime e gjykime janë simpatike ndaj çështjes së qasjes ndaj bashkëjetesës ndërnjerëzore me larmi etnike që në këtë rast është serbe e shqiptare.
I riu Dragan mbërrin fëmijë dhe sheh se si një komunitet mbillet në një shoqëri e pritet të lulëzojë e marrë drejtimin e asaj shoqërie duke u asimiluar si elitë. Ai lëviz në kahun nga njerëzit përafrohen dhe afrimi me një racionalitet parimor që e njeh makabritetit ndër njerëzor në terma të ftohtë të nevojave të perceptuara të një etnie superiore në numra dhe protencial dhune.
Zgjedhja e ditarmbajtësit që nuk ka nevojë të dëshmojë drejtëpërdrejtë dhunë, apo edhe ta ushtrojë atë, por mundohet të gjejë kënde të këndshëshme nga brenda një vagoni, një shtëpie, një kopshtie, një ngulmimi etj., e mban edhe stilin e shkrimit të përmbajtur.
Një qytetar, një intelektual e aktivist, një gazetar et etj., na renditet, minimalisht krah për krah, me rrëfyesin që kemi ardhur të takojmë.
Por teksti mban kritika.
Mehmetaj, megjithëse nuk mund të akuzohet për ndonjëfarë inferioriteti në lëm të rrëfyesve, apo mungesë vullneti, distancohet pak prej njeriut, pra vetes. Romani i tij ka edhe një vlerë historike. Një rrëfim që ka vërtetësi, që tregon për tortura, dhe abuzim të njeriut ashtu si dhe për dashuri, fqinjësi e fqinjësi etnike.
armi kolonësh. malazezë, serbë, boshnjakë, rusë a polakë dhe shqiptarë pa dyshim. Shqiptarë që janë në një largësi të mbyllur jashtë, atje, brenda vendit të tyre. Një prurje interesante e autorit. Nuk dimë nëse libri është përkthyer në serbo-kroatisht dhe ka një reagim ndaj tij.
Qasja për prodhimin e shkrimit në vetë të parë, që ka zgjedhur autori, përzien nga njëra anë një aspiratë me dimensione në antropologji, histori, qëndrime e qëllime, e padyshim rrëfime e nga ana tjetër një droje që zbulohet në të shpallurit e njëfarë intelektualizmi profesionalisht të kultivuar për të ofruar ato reflektime që zbulohen nëpër tise rastësie në përzgjedhje të protagonistit nga populli i madh i njeriut.
Kjo qasje e frenon autorin të kërkojë lojra e shkathtësira të gjuhës,
Aty këtu një poetizëm që tradhëton përpjekjen e romanit për tu distancuar nga kjo formë rivale për vëmendjen e lexuesit. Poezizmi prozaik, edhe vetëm me prani të holluar, ngre gishtin drejt autorit për përpjekje të sforcuara në lëshim të rrëfimit. Shto edhe histori e antropologji që pak kush i di e nuk e i di.
Hajt, shyqyr në fund ai koloni shkoi..