Kosova për të mefshtit

“Kosovo for dummies” e kishte, në fakt, titullin pjesa, që na erdhi kryesisht në gjermanisht, me aktorë në shumicë gjermanofonë ose mbase dhe zvicerianë, meqenëse ngjarjet zhvillohen në Zvicër. Pjesa vjen me autorësi të Jeton Nezirajt dhe regjisorit Johannes Mager. Ndoshta duhet të sjellim në vëmendje të lexuesit të painfomuar se ky është edhe titull i një serie botimesh amerikane që rrëfen për njohurira të hollësishme në lloj lloj disipline, a udhëtimi, duke pretenduar se lexuesi mjafton të jetë në gjendje për tu përfshirë vetëm shumë pak dhe do aftësohet. Titulli sjell një kontekst në të cilin ta kapërdish  mesazhin audiovizual, ndaj ish menduar me rëndësi të madhe, (ndonjëherë ose e kishte fituar më vonë një herë tjetër.)
Nga Kosova në fakt na ishte një çupkë që fati e kish e vërvitur si era gjethen mu në mes të Zvicrës ku ajo fanepset e uritur në derën e një qebaptorje dhe kanë vendet e tyre ca pesonazhe. Djali i qebabtores, një kamarier arab që është edhe kuzhinier e që në zell as nuk e vë re se ka të skalitur si vazhdim të krahut një tabaka me një ujë sipër. Klienti i tij më i regullt, një llupës i ngeshëm zviceriani gjermanishtfolës që kishte vënë një goxha bark brenda një kohe të shkurtër e donte të shkuante një libër për Kosovën dhe kishin kaluar ditë që kur kish nisur të donte të ishte nisur për atje. Një zonjë  me një qen imagjinar, që ishte një personazh shumë simpatik. Dhe një punonjës i zyrës së emigracionit që ishte tmerrësisht i zellshëm dhe deri amiqësor ndaj vajzës nga Kosova të cilën e përzuri prej Zvicre se nuk mundi të dëshmonte në kohë që nuk ishte rinoceront.
Dhe moria e copave të informacionit përfshinte detaje plot nga jeta e secilit. Kosovarja flet në pyetjet e shumta që i bëjnë,  qebabngrënësi gjerman ofron simpati në ngenë e tij që e lejon të mbjë një nga ato kaushët plastikë që i vejnë qenve për tja mbajtur dhëmbët largë ca objektivave të caktuar, ky i zyrës së emigracionit e kishte babën polak por tani ish fort i zellshëm në mbyllje të kufijve, arabi i sfiduar në mbajtje të identitetit e bën pasion deklamimin e arabllëkut, gruaja me qen domosdo që ndan hapsirën me qenin e saj dhe e humb e kërkon e vajton e lëshon atë qen.
Por ky është hapi i gabuar në afrimin ndaj shfaqjes, meqenëse ajo ishte një spektakël shumë më i detajuar dhe aktiv. Pjesa filloi me njëfarë kërcimi bashkëkohor energjik e pastaj e ruajti këtë gjestikulacion të egzagjeruar deri në fund.  Teksti vjen në një varietet të recitimit pa kurrfarë pretendimi për aktrim të një personazhi  të hollësishëm.
Pëdorim i sallës shumë më  guximtar nga sa jemi mësuar ta shohim. U lëshua ky punonjësi i emigrimit, që ishte edhe kryebalerin, i ndjekur nga qeni imagjinar i zonjës, përmbi karrike e rradhë, mbajtur në vështrime spektatoriale zonjushash e zotërinjsh pa kapele u ngjit majë murit, aty pranë derës së majtë të hyrjeve  për publikun në sallën e madhe të teatrit eksperimental. Aty paska një hollim të gjysmës së sipërme të murit dhe nga gjysma mbajtëse teproka një parvaz dhjetë centimësh ku ky mund ta vika këmbëm, në lartësinë dy pëllëmbë sipër kokës. U ngjit ashtu me kërcime me këmbë e me duar dhe folën bashkë me të tjerët në skenë me thirrje.
Megjithëse duhet pranuar se titrat krijonin një të çarë në telajon e shfaqjes, spektakli kompensonte për shumë ç’ka.  Regjia nga Johannes Mager me aktorët: Albana Agaj, Gunther Kaindl, Nadim Jarrar, Robert Baranovski, Ursula Stäubli; Muzika: Maurice Könz Skenografia: Hugo Ryser/ Manuel Schüpfer; lëvizjet: Emilia Guidicelli. Edhe emra të tjerë që bëjnë të të duket sikur je duke shkel ndonjë rregull kur nuk i pëmend[1].
 
Një pjesë që në tërësi dekurajon përfshirjen në një diskutim jo po pse tha kështu? jo pse tha ashtu? duke hapur gjithmonë e më shumë një shteg për pyetjet ‘e pe si bënte?’ dhe ‘si bënte ai ashtu?’.  Megjithëse ishte teksti që kish hapur hapsirën për lëvizjen e tyre.
 
Shprehësia rrëmbehet prej kërcimit, lëvizjes, gjestikulacionit. Një rreth i bardhë mes të skenës dhe plot përdorim të tij. Një stol, një tavolinë, një mikrofon. Në anë një tabelë me informacion për ç’po ndodh e ku. Dhe kaq e pat skena. Një kor. Harmonizim i përgjithshëm i lëvizjes.
 
Kufiri i teatrit me artet e tjera me shkrirjen e vet domosdo që lehtëson me shumfishimin e mjeteve shprehëse pavarësisht vullneteve për pushtet. Ky është një zhvillim që prej kohësh ka çel shtratin e vet por për njerëz që zoti e dënoi me pak teatër këto shfaqje janë të pakta dhe entuziazmojnë.
 
 
 
 
 


​[1] Një mendim që shoqëron çdo kontribues në këtë lëm të teatrit që siç edhe merret vesh e kemi përzemër.  Po nganjëherë bëhet tepër shumë shpejt.