Nata e tretë e dramës ballkanike ne Tiranë

Po japim lajmet.
Ta nisim na fundi.
Serbi Filip Vujosheviç ishte autor i tekstit që u lexua në mbyllje të natës së tretë. Në ora nëntë, kur njerëzia e pakët ishte shpërndarë shumë, ky serbi kishte vënë në skenë si personazhe tre aktorë serbë të një kategorie të pikëpyetur në një jokryeqytet serb dikur pas luftrave të vona të anëve tona. Dhe si një pjesë e diskutimit, në tavan projektoheshin emrat e tetë mijë të vrarëve në masakrën e Serbrenicës. Dhe tre aktorë fillhumbur krijojnë e zbatojnë një projekt komunikativ gati spontan. “Jeta s’luan vendit, jeta vazhon,” e kishte titullin. Dhe këta kanë sjell me vete nga një objekt që tu shërbejë si qëllim për të folur. I bëjnë pyetje kot e më kot njëri tjetrit. Hajde flasim, hajde flasim sa të kalojë ora. Vjen edhe një violinist. Një violinist që di përmendësh rezolutën 1244 që flet për një status të padeterminuar të Kosovës. Kopje të saj edhe u shpërndanë ndër ne, që të parët e njohëm pavarësinë e Kosovës, që vetë serbët e kishin pranuar më herët dhe mohuar gjithmonë. Ndërkohë në tavan tetë mijë të vrarët. Aktori i parë ishte njëri në pragplakje që shqetësohej mbi të gjitha prej humbjes së gruas që kishte dominuar jetën e tij në njëfarë periudhe dhe ishte e pranishme në ëndrrat e tij me kuçedra. Dremiste i gjori. E lexonte Gert Ferra. Aktorja, një 42 vjeçare e pamartuar që kish qëlluar kurioze në seksualitet e që shpik një kancer në mushkëri sa për muhabet dhe për ti dhënë tjetrit një mësim për praktikat e vrazhda në sjellje dhe seksizim e vet harbut lexohej nga Rovena Lule Kuka. Ky tjetri që përmendëm lexohej nga Gent Hazizi. Ky kishte edhe detyrën të bezdisej nga fotot që për të  vërtiteshin lart pakuptim, megjithëse edhe e pranonte rëndësinë e lekut dhe nënkuptonte cinikun urban disi periferik në çdo qëndrim. Ky lexonte edhe ca pyetje që i kishin parapërgatitur, të tipit fjala jote e preferuar, emri, mosha, sa besnikërisht e ndjek suksesin e tenistit Xhokoviç. E kështu me radhë. Violinisti ishte Helidon Fino. Pasi aktori i parë që e thërrisnin edhe maestro iku, violinisti u ftua të ishte pjesë e përpjekjes për ta zgjatur muhabetin sa të mbushej koha dhe ai pati këtë recitimin shumë të shkathët e zëpakë që niste me datat e miratimit të rezolutës 1244 dhe atyre referimeve nëpër rezoluta të tjera dhe vazhdonte nëpër të. Ky ishte i gatshëm të mësonte edhe marrveshjen e Brukselit po t’ja jepnin.
Pjesa ishte e gjallë dhe grimca humori mund të qarkullonin nëpër të, por çështjet që ngrinte ishin fort të mprehta dhe qëndrimet fort cinike megjithëse të shpëtuara prej faktit që janë emancipuese me praninë e vet. Diku nëpër të ngatërrohesh, por spektatori ideal ka atdhe vendin, e kohë kohën, ku vendoset skena ku luhet pjesa dhe kështu vetndërgjegjësohen të g jithë që ekspozohen ndaj veprës.  Dhe që aty panorma është shumë largë të qenit e pëlqyeshme dhe ka gjithë ato kujtime të këqija e manira kolektive. Dhe këtu gjejmë rastin të vetduartrokitemi se spektatori i mirë është jetik për shfaqjen.
Më herët pastaj ishte pjesa “5 djelmoshat si” prej autores sllovene Simona Semeniç. Eventi kulmor i mbrëmjes. Nën pishat e reja e të shëndetëshme të lëndinës bri teatrit kombëtar u rehatuan Neritan Liçaj, Lulëzim Zeqja, Gert Ferra, Genti Deçka dhe Igli Zarka. Edhe u futën në rolet e ca djelmoshave. 5 djelmoshave 11 vjeçar nga Sllovenia, që bëhen bashkë për të luajtur steriotipet e shoqërisë ku jetojnë. Eksperincave që jetojnë. Lojrave që luajnë. Fjalorit që përdorin. Hierarkive që mbajnë. Sfidave që i shpallin njëri - tjetrit.
Me një mani për dramaturgji të pesë djelmoshat, por edhe aktorë goxha të rritur dhe shumë mirë të kultivuar siç edhe mund ta shikonim. Kurimi nga Heidon Fino, si edhe në rastin e pjesës serbe më lartë.
I futën në fillim një luftë mes ajronmenit dhe supermenit dhe nja shtatë a tetë të tjerëve dhe bënë një zallamahi harmonike zëlartë. Fort e pëlqyeshme. Pastaj lujtën mami babi dhe tre kalamajt, dhe këtu brenda edhe dhunë dhe përkushtim ndaj të parëlindurit mashkull, dhe dhunë seksuale, brenda familjes dhe abuzimit edhe të motrës prej babit të dehur dhe pastaj neonazistët gjejnë dy homoseksualët e rinj teksa bëjnë dashuri në park. Dhe i hyjnë e i shajnë e i rrahin e pastaj vjen polici që nuk ndërhyn aq shumë pastaj luajnë një lojë tjetër.
Plot me përdorim të karakterit akustik të komunikimit. Pasthirrma, thirrma kryesisht e kërkojnë vëmendjen e tjetrit përmes një ofendimi. Ritëm i lartë gjithë kohën. Bam bam bam. Ptshuu  ptau. Argëtim. Një pjesë vërtetë moderne për nga larmia e teknikave për mbajtjen e spektatorit të interesuar e të englendisur.
Edhe një rrëfim për fatin që do kenë nëpër jetë, sa për ta mbyll, siç ishte hapur me një prezantim në fillim. Dhe shumë mirë. Më pëlqen veçanërisht që aktorët i shpërfillën plotësisht zërat e harruar që thonin dikur se leximi duhet të mos tentojë aktrimin. Sa më afër shfaqjes së vërtetë, për ne aq më mirë është.
Më herët akoma kishte qenë monodrama  “Atdhe i dashur atdhe”. Shkruar nga Teuta Kasoruho. Një rrëfim i qetë e intelektual (mos themi  mikroborgjez) për ndodhira herë urbane e herë shoqërore e herë familjare e personale. Jo ndonjë tragjizëm i madh. Pakënaqësi prej mos të kuptuarit në kohë të nevojës për të ikur prej këtij vendi.  Pastaj ca ndodhira të ditëve të sotme si importi i plehrave, ca të ditëve të shkuara. Gjithçka në një rrëfim gati poetik-prozaik. I rrëfyer shumë natyrshëm prej Aneta Malajt, që e shfaq se i vjen pas midesë ajo histori ndodhishë me grindje me burrin për shkak të punës së madhe që bën në lëm të pikturës, prej angazhimeve familjare, prej ritmit të ngeshëm të përfshirjes në vorbullat e shoqërisë që ndryshon.  Ndërkohë që protagonistja, prozatore, është nën barrën e gatimit dhe pastaj të përkujdesit të shtëpisë. Një shoqe psikologe i tregon se Lakani ka argumentuar vërtetësinë e pamundësisë për të komunikuar mes njerëzve. Pallati shkarravitur me shprehje komunikimi banal. Shtrëngesë ekonomike. Babi profesor. Ndërtesë pa leje. Protestat, emigrimi. E kështu me radhë.
Dita e dytë mungon në pasqyrimet e mija për dy arsye. Në shfaqjen e parë nuk arrita të jem i pranishëm që në fillim, por arrita me një vonesë të pacipë dhe mezi u lidha me rrjedhën e veprës. Nga sa mund të hamendësoj njëri ka gjetur mundësinë e importit të robot - kompjuterit që ofron të dashurin perfekt dhe është si real. Këtu përfshihet  me gëzim të madh prej zbulimit një vajzë, që pastaj është edhe pjesë e një lidhje jashtëmartesore me këtë importuesin që e përzë gruaja. Pjesa me titullin "Romancë më 2024"-n ishte nga Erand Sojli dhe kishte një zhvillim shumë të shpejtë të këtyre akteve të fundit. Nuk di nëse ishte e përfunduar.
Pastaj, dramaturgu Jeton Neziraj vendos ti bashkëngjitet eventit me një shfaqje. Një shfaqje me titull të gjatë që ironizon zhvillimet politiko sociale në Kosovë. Megjithëse në mosaprovim të pjesmarrrjes me një tjetër nivel komunikimi prej zotit Neziraj jam fort i çuditur për mënyrën se si rrjedhin ngjarjet. Kiço Londo e ofroi skenën e teatrit eksperimental ku do të zhvillohej shfaqja më tetë  për rregullim vetëm në pesëpasdite, kurse këtyre u nevojitej që në tre, që ti bënin punët si duhet. Ky Neziraj pastaj u acaru aq fort sa e la fare shfaqjen dhe e quajti Kiço London gomar. Në fakt ai tha edhe që Londo më herët i ishte hakërryer deri në ofendim e kërcënim. Pak e besueshme meqenëse Kiçua është drejtor. E pse të acarohet kaq shumë një drejtor? Sidomos duke kujtuar edhe shëndetin, moshën dhe rehatin që imagjonihet se shoqëron pozitën e tij. Vetë Kiço nuk na tregoi tamam ç’po ndodhte në sallë (ndoshta prova?,) por tha që – “salla ja ku është, le ta marrë kush të dojë. Kishim pak punë, po tjetër herë vetëm mos kemi punë pa prishur mos qoftë.”
Ja këto ishin nata e dytë e e tretë.