Vdiq mbreti, rroftë Mbreti, pa mbret

Në Teatër Kombëtar,  me regji nga Elma Doresi e tekst nga Ferdinand Hysi, po shfaqet pjesa me titullin “Vdiq mbreti, rroftë mbreti”. Shfaqja na tregon për një situatë tip në një institucion të kërkimit shkencor, ose shoqërinë tonë, në vendin tonë.
Por, në fillim një varrim. Me këngë vaji. Edhe tregojnë që kish vdekur shefi i institucionit dhe po vjen tjetri. Me një fjalim për të ardhmen nëpër këngë. Unë do të jem ndryshe thotë i riu.
Sapo mbërrin në zyrë shefi nis e flet me fantazmën e ishshefit, i cili i shfaqet vetëm atij edhe ne. Mbijeto sa mundesh duke fajsuar paraardhsin, pastaj duke fajësuar veten dhe pastaj largohu.
Pastaj tre punonjës, si një trio nga ato të festivaleve që i rrijnë pas këngëtarit dhe theksojnë tingujt që kanë nevojë. Një femër e pastaj dy meshkuj. Ajo dy herë insinuon seks oral në karrike për shokun shef, me lëvizje skenike. Megjithëse në fakt po mblidhte letrat që kishin rënë aty. Por gjithsesi e joshte shefin me paturpsi të qartë dhe qendërsynuese në disa skena. Punonjësi tjetër një servil spiun që i di të gjitha në dosje. Dhe i fundit, i brendshëm në kolektiv është një i paaftë për të artikuluar qartë, që në fakt, dikur doli nga personazhi e na foli artikuar mirë, e na tha që në fakt bëhet fjalë për të gjithë ne. Është dhe një pastiçier, që paguan paratë dhe ofron gruan, për detyrën e zëvendësit të shefit.
Në fakt shefi ynë nuk është një mbret. Ai është një shef i institucionit kërkimor shkencor që detyrohet të pranojë, nën mësimet e fantazmës ishshef, ndikimet e shokut Fani, një milioner fuqiplotë që i gjen një punë të mirë burrit të dashnores (pastiçierit), si me thanë.  
Konkursi për zëvendësshefin është beteja ku vendoset një pjesë e madhe e lëndës së shfaqjes. Askush nuk ndjehet i sigurtë. Dhe të gjithë janë aty për të siguruar veten dhe për të ëndërruar vendin e zëvendësshefit.
Por aty vjen edhe gruaja e shefit të ri. Ndërkohë që vajza e shefit të ri ka gjasa që bën atë gjënë me djalin e shefit që vdiq. Dhe fantazma e shefit akoma i gëzohet prekjeve ose vuan prej tyre si dhe sukseseve të djalit ndërkohë që fton edhe shefin e ri ti gëzohet qejfeve të jetës. Dhe të presë të keqen kur të vijë.
Një shef i vogël i një institucioni kërkimor shkencor ka fatin që historia e vet ti ngatërrohet me atë të një mbreti prej përkitjes nëpër ndodhi e personazhe tip. Kjo ne na acaron. Po në fakt mund të jetë edhe një mbret. Po ta mendosh mirë. Sokol Angjeli flet herë me fantazmën e herë me të tjerët e ngatërrohet dhe fap ca humor. Shumë dakort. Edhe dëshirë edhe përmbajtje, shumë dakort. Me zotin Bujar Asqeriu në rolin e një fantazme që disa herë përdori pantomimën. Pëlqyeshëm i shlirët.
Me sekretaren që veç shefit e arrin edhe mënga e gjatë e pastiçierit interpretuar nga  Gladiola Harizi që është  aty për veprim skenik paksa seksual, por edhe pak servil edhe i dëshpëruar.
Edhe Dritan Boriçi edhe Klodi Hoxha janë aty me ngjyrime të ngjashme. Zoti Hoxha interpretoi me reportor të përgjysmuar tingujsh, duke siguruar një pjesë të mirë të argëtimit për spektatorin, ndërsa Devis Muka ishte pastiçeri.
Aty pranë edhe Klea Huta me një minifund e me një këmbëngulje të madhe dhe lehtësi. Me gjuhë të shtuar trupore. Me lëkundje të mëdha, me, me hepime, a si i thojnë. Me minifund dhe flokë që shkojnë përtej. Një bashkëshorte pak tirane e grykëse e pak xheloze nga Rajmonda Bulku.
Që të gjithë aktorët janë të përkushtuar e brenda personazhit.
Dy orë e një cerek. Në shfaqje. Me dritë të vrarë nëpër skenë.
Gjithçka në grotesken bufonike, kllouneore. Gjithçka e qartë në kostumin që kjo femra e ka gjithë vrima e rrotullime, që gjithashtu karakterizohen nga vrima në copë të kuqe flakë. Edhe mbi kokë ka një si vrimë të gjatë. Ajo e përdor seksin për arritje të vëmendjes.
Edhe të tjerët në veshje simbolike. Njëri e ka veshjen e sipërme të verdhë. Tjetri jeshile. Shefi i ri ka të purpurt e zëvendëszhefi gjithashtu i ka mëngët me të purpurtën peradorake përfshirë nëpër të. Nuk e di nëse kjo është ngjyra vjollcë e socialistëve ramaan, por ndonjë lidhje do të ketë.
Zëvendësishefit të ri krahët i zgjaten prej kostumit me një shtesë sërish vjollcë.
Që në fillim, me atë varrimin koral, pjesa na risolli në familjaritetin e dramës shqipe apo skenikes shqipe, me letrën për të na treguar se nga do rrjedhë ngjarja, plotësuar edhe me daljen në skenë të fantazmës së ish-shefit, i jepet fund pritshmërive të mëtejshme për zhvillime, konsumohen gjithë rezervat e kërshërisë për kulmime dhe gjithë barra mbetet për tu mbajtur prej dialogut dhe veprimit, që në fakt nuk kishin shumë shanse për t’ja dalë duke pasur në konsideratë familjaritetin tonë me tematikën, me qasjen. Aktorët janë të ngecur nëpër personazhe si në kallëpe druri që nuk lejojnë shumë.
Pjesa ka gjasa të jetë në një masë të madhe pasqyrë e realitetit për llojin e caktuar të marrëdhënies në Shqipërinë e sotme, por aftësia e saj për të depërtuar tek spektatori nuk është e madhe, sepse personazhet janë produkti i një përfytyrimi kolektiv, i një komentimi kolektiv, i një gjykimi kolektiv. Përkitmëria e tepërt me publikun dihet që nuk ka leverdi.  
Një dritë kaq e keqe për seksin e gjorë. Dhe për njeriun padyshim. Për femrën. Dhe ti dhe ti. Për ne. Njeriu vetëm në një marrëdhënie. Në marrëdhënien e punës. I zhveshur nga gjithçka tjetër. Pa vazhdimësi paraprirëse apo vazhduese për personazhet. Njeriu në punë. Servili. Kokulur dhe dinak. I shfrytëzueshëm. Skandalozja, flagrantja, të normalizuara edhe për skenë. Të rinormalizuara. Realizimi popullor, sërish?  Një si ato hartat e metrosë nëpër qytetet e mëdha. Linja e purpurt çon atje e këtu, e kuqja dihet, e verdha, e gjelbra.
Zoti Hysi nuk ka gërmuar shumë për të nxjerrë lëndën e vet, dhe zonja Doresi nuk ka hezituar të theksojë konturet tashmë qartësisht të dukshme të skicës. Gjithsesi, ftojmë autoritetet të mbajnë shënim denoncimin e zotit Hysi. Sidomos Akademinë e Shkencave, apo kush merret me këto institucionet e kërkimit shkencor?